Druk nr 411

5 czerwca 2000 r.

SENAT

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

IV KADENCJA

KOMISJA

KULTURY I ŚRODKÓW PRZEKAZU

Pani

Alicja GRZEŚKOWIAK

MARSZAŁEK SENATU
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Na podstawie art. 77 ust. 1, w związku z art. 76 ust. 1 Regulaminu Senatu Komisja Kultury i Środków Przekazu wnosi o podjęcie inicjatywy ustawodawczej dotyczącej projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz innych ustaw.

W załączeniu przekazuję projekt ustawy wraz z uzasadnieniem.

Jednocześnie informuję, że w dalszych pracach nad tym projektem ustawy komisję reprezentować będzie senator Tomasz Michałowski.

Przewodnicząca Komisji

Kultury i Środków Przekazu

(-) Krystyna Czuba

projekt

USTAWA

z dnia

o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz innych ustaw

Art. 1.

W ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 i Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943, z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126 oraz z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 19, poz. 239) wprowadza się następujące zmiany:

  1. w art. 5:
    a) po ust. 3b dodaje się ust. 3c w brzmieniu:
    "3c. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego zakłada i prowadzi publiczne szkoły artystyczne.",
    b) w ust. 5a skreśla się wyrazy "szkół artystycznych,",
    c) po ust. 5b dodaje się ust. 5c w brzmieniu:
    "5c. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego na wniosek prowadzonej przez niego szkoły artystycznej i jednostki samorządu terytorialnego może powierzyć, w drodze porozumienia, prow    adzenie tej szkoły jednostce samorządu terytorialnego.";

  2. w art. 58 w ust. 3 wyrazy "ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego" zastępuje się wyrazami "zezwolenia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego wydanego po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty";

  3. w art. 59:
    a) w ust. 1 po wyrazach "jednostki samorządu terytorialnego" dodaje się wyrazy ", a w przypadku szkoły artystycznej ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego",
    b) w ust. 2 zdanie drugie otrzymuje brzmienie:
    "W przypadku szkoły artystycznej prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, inną osobę prawną lub osobę fizyczną wymagana jest pozytywna opinia kuratora oświaty oraz zgoda ministra właściwego     do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.",
    c) w ust. 4 po wyrazach "w art. 58 ust. 3" dodaje się wyrazy ", a w przypadku szkoły artystycznej - ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego";
  4. w art. 80 po ust. 4 dodaje się ust. 5 i 6 w brzmieniu:
    "5. Publiczne szkoły artystyczne nie wymienione w art. 79 otrzymują na każdego ucznia dotację z budżetu państwa w wysokości równej wydatkom przewidzianym na jednego ucznia w szkołach tego samego typu prowadzonych przez ministra wł    aściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
    6. Szczegółowe zasady udzielania dotacji, o których mowa w ust. 5, określa, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego w porozumieniu z ministrem     właściwym do spraw finansów publicznych.";
  5. w art. 82:
    a) w ust. 1 po wyrazach "i placówek" dodaje się wyrazy ", a w przypadku szkół artystycznych - do ewidencji prowadzonej przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego",
    b) w ust. 3 skreśla się wyrazy ", a w przypadku szkół artystycznych również ministrowi właściwemu do spraw kultury";
  1. w art. 85
    a) w ust. 2 zdanie drugie otrzymuje brzmienie:
    "W stosunku do szkół artystycznych sprawdzenie spełniania przez szkołę warunków określonych w art. 7 ust. 3 należy odpowiednio do ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz do kuratora oświaty.",
    b) w ust. 3 wyrazy "Organ jednostki samorządu terytorialnego, o której mowa w art. 82 ust. 1" zastępuje się wyrazam    i "Organ, o którym mowa w art. 82 ust. 1" oraz skreśla się wyrazy ", a w przypadku szkół artystycznych - ministra właściwego do spraw kultury,";
  2. w art. 90:
    a) w ust. 2 skreśla się wyrazy "szkoły artystyczne i",
    b) po ust. 4 dodaje się ust. 4a - 4d w brzmieniu:
    "4a. Niepubliczne szkoły artystyczne o uprawnieniach szkół publicznych otrzymują dotacje z budżetu państwa.
    4b. Dotacje dla niepublicznych szkół artystycznych, o których mowa w ust. 4a, przysługują w wysokości nie niższej niż 50% wydatków bieżących u    stalonych dla szkół tego samego typu prowadzonych przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego w przeliczeniu na jednego ucznia, pod warunkiem że osoba prowadząca niepubliczną szkołę poda ministrowi do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego planowaną liczbę uczniów, nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji.
    4c. Niepubliczne szkoły artystyczne nie posiadające uprawnień szkoły publicznej mogą otrzymywać dotacje z budżetu państwa.
    4d. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady udzielania dotacji, o których mowa w ust. 4a i 4c, z uwzględnieniem zakresu danych objętych wnioskiem o udzielenie dotacji, sposobu przekazywania dotacji oraz jej rozliczania.".

Art. 2.

W ustawie z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872 i Nr 162, poz. 1126 oraz z 2000 r. Nr 6, poz. 70, Nr 12, poz.136 i Nr 19, poz. 239) skreśla się art. 49.

Art. 3.

W ustawie z dnia 8 stycznia 1999 r. - Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego (Dz. U. Nr 12, poz. 96 i z 2000 r. Nr 12, poz. 136) w art. 12 skreśla się ust. 3 i 4.

Art. 4.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

UZASADNIENIE

Prezentowany projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz innych ustaw opiera się na założeniach, opracowanych przez Komitet Inicjatywy Ustawodawczej w Sprawie Szkolnictwa Artystycznego, popartych przez osiemdziesiąt tysięcy obywateli Rzeczypospolitej Polskiej. Projekt ten zmierza do powierzenia ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego kompetencji do zakładania i prowadzenia szkół artystycznych. Cel ten może zostać osiągnięty jedynie poprzez rezygnację z zasady, wyrażonej w art. 5 ust. 5a i 6 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 - tekst jednolity z późn. zm.), w myśl której zakładanie i prowadzenie szkół artystycznych należy odpowiednio do zadań własnych powiatu albo samorządu województwa. Kompetencje te, zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 z późn. zm.), przechodzą do zadań w/w jednostek samorządu terytorialnego z dniem 1 stycznia 2001 r. Z kolei art. 49 ust. 2 ustawy stwarza możliwość wcześniejszego przejęcia tych zadań - w drodze porozumienia między organem odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego a ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. W przypadku braku skorzystania z takiej możliwości, do dnia 1 stycznia 2001 r. do zadań ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego należy:

  1. zakładanie i prowadzenie publicznych szkół artystycznych, z wyjątkiem szkół artystycznych prowadzonych przez gminę;
  2. udzielanie i cofanie zezwolenia na założenie szkoły artystycznej przez osobę prawną lub fizyczną oraz udzielanie dotacji tym szkołom;
  3. prowadzenie ewidencji niepublicznych szkół artystycznych, nadawanie tym szkołom uprawnień szkoły publicznej oraz udzielanie im dotacji.

Niniejszy projekt ustawy opiera się na założeniu, że specyfika szkolnictwa artystycznego na tle systemu szkolnictwa polskiego wiąże się z koniecznością poddania go odrębnemu reżimowi prawnemu. Specyfika ta wyraża się w szczególności w tym, że:

  1. funkcjonowanie szkół artystycznych, ze względu na ich kulturotwórcze zadania, odgrywające tak istotną rolę w budowaniu tożsamości narodowej i kształtowaniu patriotycznych postaw młodzieży, nie wiąże się z zauważalnym, konkretnym efektem ekonomicznym;
  2. system szkolnictwa artystycznego oparty jest na dwóch typach szkół artystycznych - I i II stopnia; pełne przygotowanie do wykonywania zawodów artystycznych nie jest możliwe bez ukończenia obydwu szkół - konieczne jest więc istnienie spójnego systemu szkolnictwa artystycznego, dającego możliwość kształcenia się każdemu zainteresowanemu w jego regionie;
  3. szkoły artystyczne, mimo ich niskiej liczby, wymagają wysokich nakładów finansowych w celu należytego wykonywania powierzonych zadań - przeciętny miesięczny koszt kształcenia jednego ucznia wynosi od 300 do 500 złotych, przy czym kwota ta nie obejmuje wydatków na konserwacje i inwestycje.

W związku z powyższym istnieje realna groźba, iż w sytuacji wciąż istniejących problemów finansowych organów samorządu terytorialnego, w warunkach rozmaitych "konfliktów potrzeb", prowadzenie szkół artystycznych może być zepchnięte na dalszy plan, a w niektórych sytuacjach - wręcz niemożliwe. Potwierdza to - w kilku przypadkach - pilotażowe przejęcie szkół artystycznych przez gminy w latach 1994-1997. Nie można przy tym zapomnieć, iż prowadzenie instytucji kulturalnych jest przedsięwzięciem o charakterze długofalowym, nie mieszczącym się w kilkuletniej perspektywie pojedynczych kadencji organów samorządu terytorialnego.

W myśl przepisów projektu ustawy zakładanie i prowadzenie publicznych szkół artystycznych należeć ma do ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Jednocześnie proponuje się, by minister ten posiadał kompetencję do udzielania zezwolenia na założenie szkoły artystycznej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego - po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. Projekt precyzuje również zasady udzielania dotacji z budżetu państwa szkołom artystycznym - publicznym i niepublicznym. Tak jak to ma miejsce w obecnym stanie prawnym, nadzór pedagogiczny nad szkołami artystycznymi ma być sprawowany przez Centrum Edukacji Artystycznej - wyspecjalizowaną instytucję, podległą ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego i finansowaną - jako państwowa jednostka budżetowa - z jego budżetu. Jednocześnie zakładanie i prowadzenie szkół artystycznych będzie mogło przejść do zadań własnych odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego w drodze porozumienia między ministrem a tą jednostką - na wspólny wniosek jednostki samorządu terytorialnego i szkoły artystycznej. Proponowane uregulowanie ma więc opierać się na zasadzie mecenatu państwa nad systemem szkolnictwa artystycznego z możliwością odstępstwa od niej - w sytuacji, gdy zainteresowane podmioty uznają, iż mecenat ten będzie skuteczniej realizowany przez organ odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego.

Wejście w życie ustawy w proponowanym brzmieniu będzie wiązało się z nałożeniem na ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego obowiązku określenia, w drodze odrębnych rozporządzeń, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, szczegółowych zasad udzielania dotacji publicznym szkołom artystycznym (z wyjątkiem szkół, wymienionych w art. 79 ustawy o systemie oświaty) oraz niepublicznym szkołom artystycznym - posiadającym uprawnienia szkół publicznych i nie posiadającym takich uprawnień. Projekt przewiduje pozostawienie obecnej treści art. 60 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, nakładającego na ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego obowiązek wydania rozporządzenia w sprawie określenia ramowych statutów poszczególnych typów szkół artystycznych.

Raz jeszcze należy podkreślić, iż niniejszy projekt ustawy jest odzewem na apel Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej w Sprawie Szkolnictwa Artystycznego, w skład którego wchodzą osoby, będące autorytetami w dziedzinie kultury i sztuki. Jest on popierany również przez inne zainteresowane środowiska, przede wszystkim nauczycieli i uczniów szkół artystycznych. Środowiska te są przekonane, iż prezentowane rozwiązania prawne pozwolą nie tylko zachować dotychczasowe tradycje szkolnictwa artystycznego, ale również przyczynią się do jego dalszego rozwoju.