Warszawa, 1999.03.31

Wszyscy pracownicy samorządu terytorialnego są zatrudnieni na podstawie ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 z późn. zm.). Ustawa określa status prawny pracowników zatrudnionych w jednostkach samorządu terytorialnego wszystkich szczebli oraz reguluje, w sposób kompleksowy, kwestie związane m.in. z zatrudnianiem pracowników w jednostkach samorządu terytorialnego. Wielkości wynagrodzeń szczegółowo reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie wynagrodzeń pracowników samorządowych (Dz.U. z roku 1993 Nr 111, poz. 483 z późn. zm.).

W związku z reformą administracji publicznej, cytowane rozporządzenie zostało znowelizowane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 12 stycznia 1999 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. Nr 5, poz. 33). Wprowadzono szczegółowe tabele określające stanowiska, kategorie zaszeregowania oraz wymagane kwalifikacje dla pracowników samorządu terytorialnego. Organy samorządu terytorialnego mogą, na podstawie ustawy o pracownikach samorządowych oraz cytowanego rozporządzenia, kształtować wysokość wynagrodzeń w sposób samodzielny, pod warunkiem jednak, że nie przekroczą określonych w rozporządzeniu stawek. W gestii organów samorządu pozostaje więc określenie wysokości wynagrodzeń dla pracowników samorządowych.

Odmiennie uregulowana została kwestia diet, które otrzymują radni poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego. W stosunku do radnych powiatu i województwa została określona maksymalna wysokość diet.

Rozwiązanie takie wynika z delegacji, jakie zostały zawarte w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. Nr 91, poz. 578) oraz ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. Nr 91, poz. 576 z późn. zm.), zgodnie z którymi Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji został zobowiązany do wydania stosownych rozporządzeń. I tak, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 listopada 1998 r. w sprawie maksymalnej wysokości diet przysługujących radnemu powiatu (Dz.U. Nr 146, poz. 959), maksymalna wysokość diet dla radnego powiatu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca, łącznie kwoty 2-krotnego najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, które ustala Minister Pracy i Polityki Socjalnej. Natomiast maksymalna wysokość diet dla radnego województwa wynosi, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 listopada 1998 r. w sprawie maksymalnej wysokości diet przysługujących radnemu województwa (Dz.U. Nr 146, poz. 958), nie może przekroczyć 3-krotnego najniższego wynagrodzenia.

Przedstawiony stan rzeczy - chociaż zgodny z prawem - budzi coraz większe niezadowolenie i krytykę społeczną. Można przypuszczać, że w dalszej perspektywie może przynieść spadek akceptacji społecznej dla samorządów. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji podjęło, we współpracy z Ministerstwem Pracy i Polityki Socjalnej, działania analityczne, które w efekcie powinny doprowadzić do ewentualnej zmiany rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.

Wiceprezes Rady Ministrów - Minister Finansów Pan Leszek Balcerowicz zwrócił się pismem z dnia 22 lutego 1999 r. nr ST1-440-124/99 do prezesów regionalnych izb obrachunkowych z prośbą o zebranie danych dotyczących wysokości wydatkowanych środków na administrację samorządową, w tym na wynagrodzenia etatowych pracowników zarządów. Analiza tych danych pozwoli na wypracowanie wniosków i zaproponowanie kierunków dalszych zmian w systemie wynagrodzeń pracowników samorządowych.

Rozpatrując problemy związane z płacami w administracji samorządowej, nie można jednocześnie pominąć kwestii płac pracowników zatrudnionych w administracji rządowej. Wydaje się, iż wysokość płac pracowników administracji rządowej, jak i samorządowej powinna mieć charakter zbieżny i spójny, co wymaga wypracowania rozwiązań o charakterze systemowym. Wspomniana kwestia zasługuje na to, by stać się przedmiotem szczegółowych analiz i wnikliwego zbadania zarówno w przedmiocie obowiązujących przepisów prawnych, jak i stanu faktycznego. W ramach administracji publicznej nie mogą bowiem istnieć zbyt duże dysproporcje w wysokości wynagrodzeń zatrudnionych w niej pracowników. Dlatego też powinny zostać podjęte działania w kierunku wypracowania systemu wynagrodzeń dla całej sfery administracji publicznej, które stanowiłyby podstawę do podjęcia prac zmierzających do przygotowania regulacji prawnych ustanawiających jednolity system wynagradzania pracowników administracji publicznej. Byłoby to zgodne z zasadami przyjętymi w większości krajów Unii Europejskiej, gdzie kwestie diet i uposażeń w organach samorządu terytorialnego są zwykle przedmiotem regulacji prawnej, często rangi ustawowej i jest zrelatywizowane do wynagrodzeń w organach administracji centralnej oraz powiązane z wielkością liczby mieszkańców na danym terenie.

Janusz Tomaszewski