Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przekazał odpowiedź na oświadczenie senatora Ryszarda Jarzembowskiego, złożone na 69. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 7
5):Warszawa, dnia 28 grudnia 2000 r.
Pani
Prof. Alicja Grześkowiak
Marszałek Senatu RP
Szanowna Pani Marszałek!
W odpowiedzi na oświadczenie p. senatora Ryszarda Jarzembowskiego złożone na posiedzeniu Senatu RP w dniu 24 listopada 2000 r. w sprawie postulowanego przez liczne środowiska kombatanckie usunięcia wizerunku Krzyża Grunwaldu z Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie, uprzejmie informuję co następuje.
Problem wystroju Grobu Nieznanego Żołnierza został podniesiony już w 1997 roku przez środowiska kombatanckie, wywodzące się z nurtu uczestników walk podziemia niepodległościowego po 1944 roku, w tym byłych żołnierzy AK, WiN, NSZ, a także więźniów politycznych okresu 1994-1956. Stanowisko to wsparły także liczne organizacje kombatanckie działające w kr
aju i na emigracji. Organizacje te domagały się m.in. usunięcia wizerunku Krzyża Grunwaldu jako odznaczenia ustanowionego przez jedną z organizacji zbrojnych Polskiej Partii Robotniczej o określonym zabarwieniu politycznym. Zgodnie podnoszono, iż było to naruszenie przyjętych w 1925 roku, tj. w momencie powstawania Grobu Nieznanego Żołnierza, zasad i symboliki tego szczególnego dla Polaków miejsca pamięci narodowej. Alternatywnie proponowano umieszczenie wizerunków odznaczeń innych formacji zbrojnych, walczących z najeźdźcą niemieckim i sowieckim o niepodległy byt Państwa Polskiego.Rada OPWiM podkreślając, iż Grób Nieznanego Żołnierza nie może podlegać ciągłym i koniunkturalnym zmianom zaproponowała rozmowy i konsultacje zmierzające do wypracowania jednego stanowiska mającego mocne osadzenie w historii Grobu Nieznanego Żołnierza.
W czasie trwających dyskusji wypracowano kompromisowe stanowisko, zgodnie z którym na Grobie Nieznanego Żołnierza pozostaną wizerunki jedynie dwóch historycznych odznaczeń, tj. Krzyża Virtuti Militari i Krzyża Walecznych, nadawanych za wybitne zasługi na polu walki, niezależnie od formacji zbrojnej i koniunktury politycznej. Odznaczano nimi również żołnierzy formacji powstałych na terenie byłego Związku Sowieckiego, których wkładu w
wyzwolenie Ojczyzny i poniesionej przez nich ofiary krwi nikt nie stara się umniejszać. Postulaty środowisk kombatanckich zmierzają do nadania temu szczególnemu miejscu pamięci narodowej symboliki historycznej, ukształtowanej w okresie powstawania Grobu Nieznanego Żołnierza. Wbrew twierdzeniom Order Krzyża Grunwaldu - który nie znalazł się w przyjętej przez Sejm i Senat RP ustawie o odznaczeniach państwowych - był nadawany nie tylko za zasługi na polu chwały.Decyzja o przywrócenie historycznego wystroju Grobu Nieznanego Żołnierza jest więc spełnieniem postulatów i oczekiwań wielu środowisk kombatanckich, zarówno z kraju jak i z zagranicy, a nie wymysłem urzędników.
Z wyrazami szacunku
Kazimierz M. Ujazdowski