Opinie i Ekspertyzy nr 17
OE-17/2004
Jerzy Kochanek
Opinia o projekcie ustawy budżetowej na rok 2005 w części 29 - obrona narodowa
1. Wstęp
Zmieniająca się dynamicznie sytuacja międzynarodowa, a zwłaszcza trudne do skontrolowania przez instytucje międzynarodowe prace w zakresie energii atomowej prowadzone w państwach środkowego i dalekiego wschodu, terroryzm oraz przestępczość zorganizowana, wymaga zdecydowanej reakcji społeczności międzynarodowej.
Polska prowadzi politykę zaangażowania w sprawy utrzymania pokoju i bezpieczeństwa w skali regionalnej i globalnej, czego najlepszym wyrazem jest udział w operacjach pokojowych podejmowanych pod kierunkiem organizacji międzynarodowych.
Nasze zaangażowanie wymaga stałego rozwoju i modernizacji Sił Zbrojnych celem dostosowania ich do standardów NATO. Ma to oczywisty wpływ na kształt ustawy budżetowej.
2. Wydatki obronne
Wielkość wydatków obronnych jest zagwarantowana ustawą o przebudowie i modernizacji Sił Zbrojnych RP na poziomie 1,95% Produktu Krajowego Brutto roku poprzedniego i wynosi w części 29 - obrona narodowa -17.240,0 mln zł, z czego w dziale 752 - obrona narodowa - 12.107.239 tys. zł. W porównaniu z rokiem ubiegłym, w którym przewidziano kwotę 10.951.219 tys. zł, co oznacza wzrost o 10,56%.
Wydatki majątkowe w dziale 752 - obrona narodowa zaplanowano w wysokości 3.140.862 tys. zł, co w stosunku do roku ubiegłego, w którym obrona dysponowała kwotą 2.500.916 tys. zł, oznacza wzrost o 25,6%.
Poza wykazaną w części 29 - obrona narodowa kwotą wydatków budżetowych MON w wysokości 17.240,0 mln zł w innych częściach projektu budżetu zostały wyodrębnione dodatkowe środki przeznaczone na zadania związane z obronnością kraju. I tak:
Należy stwierdzić z zadowoleniem, że w budżecie roku 2005 w dziale 752 - obrona narodowa nastąpiła korzystna dla gospodarki narodowej ewolucja charakteru wydatków, znamienna wyraźnym wzrostem wydatków majątkowych. Zwiększenie wydatków majątkowych, głównie w części przeznaczonej na zakupy inwestycyjne, jak też zwiększenie wydatków bieżących w części przeznaczonej na zakupy amunicji, materiałów wybuchowych, paliw, smarów, wyposażenia itp. powoduje bowiem, poza niekwestionowaną korzyścią dla obronności kraju, ożywienie gospodarcze i spadek bezrobocia.
W aspekcie wpływu budżetu obronnego na gospodarkę narodową na szczególną uwagę zasługują programy modernizacyjne. Zakłada się, że w roku 2005 nastąpi:
Siły zbrojne RP zostaną wyposażone w nowoczesne uzbrojenie i sprzęt wojskowy zwiększające potencjał bojowy, w tym m.in.:
Zakup znaczącej części sprzętu i uzbrojenia w fabrykach krajowych, jak pisałem wcześniej, będzie miał korzystny wpływ na rozwój gospodarczy i wzrost dochodu narodowego.
Wydatki na obronę narodową zaplanowane na rok 2005, chociaż wyższe niż w roku ubiegłym, są zdecydowanie niższe niż w NATO i innych krajach europejskich. Według MON wydatki te, przeliczone w USD na mieszkańca, przy wykorzystaniu danych statystycznych NATO wynoszą w Polsce 122 USD, przy średniej NATO 393 USD. W świetle powyższego podejmowane w Sejmie RP próby ograniczenia budżetu MON i przeznaczenia pewnej jego części na cele nie zw
iązane z obronnością należy uznać za nieodpowiedzialne.3. Fundusze celowy i motywacyjny
Fundusze celowy i motywacyjny powstały w miejsce zlikwidowanych środków specjalnych. Są to:
1. Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych Ministra Obrony Narodowej, którego wpływy pochodzić będą z następujących źródeł:
2. Fundusz motywacyjny Żandarmerii Wojskowej, którego środki pochodzić będą z odpisu 20% dochodów uzyskanych przez Skarb Państwa z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych z przedmiotów pochodzących z ujawnionych przez Żandarmerię Wojskową przestępstw i wykroczeń.
Z przychodów uzyskanych z powyższych funduszy na zadania związane z realizacją programu określonego w ustawie o przebudowie i modernizacji technicznej i finansowaniu Sił Zbrojnych RP w roku budżetowym 2005 przeznacza się 96.513 zł.
Chciałbym w tym miejscu poddać pod rozwagę uzupełnienie źródeł zasilania Funduszu Modernizacji Sił Zbrojnych o wpływy ze sprzedaży broni strzeleckiej stanowiącej rezerwę mobilizacyjną, a obecnie, po przystąpieniu Polski do NATO, mało użyteczną.
Broń ta, a w szczególności karabinki szturmowe na nabój 7,62, mogłyby być z powodzeniem sprzedane po atrakcyjnych cenach przykładowo na wyposażenie nowopowstającej armii irackiej, która posługuje się prawie wyłącznie taką bronią, a za uzyskane środki MON mógłby kupić w polskich fabrykach karabinki na nabój NATO 5,56. Opera
cja taka pozwoliłaby z jednej strony na zwolnienie części magazynów i z drugiej strony na szybsze wyposażenie polskiego wojska w broń kompatybilną z bronią NATO.4. Podsumowanie
Przedstawiony projekt budżetu został przygotowany starannie, obejmuje wszelkie dziedziny działalności resortu i pozwala na wykonanie głównych celów w zakresie modernizacji i rozwoju Sił Zbrojnych zaplanowanych na rok 2005.
Struktura wydatków pozwala sądzić, że przeznaczone na obronę narodową fundusze zaowocują również wzrostem gospodarczym. W planach modernizacyjnych i rozwojowych są bowiem programy dające impuls wzrostu gospodarki narodowej. Można do nich zaliczyć m.in. kołowe transportery opancerzone, przeciwpancerne pociski kierowane, śmigłowiec W3 Sokół Głuszec, samolot transp
ortowy PZL M-28B.W moim odczuciu budżet w relacji do możliwości finansowych państwa jest właściwy i może być przyjęty przez Senat RP.
2 grudnia 2004 r.
Jerzy Kochanek
Jerzy Kochanek
Opinia o projekcie ustawy budżetowej na rok 2005
w części 42 - sprawy wewnętrzne
1. Wstęp
Bezpieczeństwo obywateli rozumiane zarówno jako zapewnienie bezpieczeństwa i spokoju pojedynczemu obywatelowi i ogólnie rozumianego porządku publicznego, ochrona przeciwpożarowa i ratownictwo to sprawy bliskie każdemu. Rolą i obowiązkiem państwa jest zatem spełnić oczekiwania obywatelskie w tym zakresie. Budżet powinien więc zapewnić środki na realizację zadań w tym obszarze, a jego kształt będzie wywierał wpływ na stan bezpieczeństwa nie tylko w roku budżetowym, ale także w dłuższej
perspektywie czasowej.2. Planowane wydatki
Opinia dotyczy projektowanych rozwiązań budżetowych w części 42 - sprawy wewnętrzne w dziale 754 - bezpieczeństwo i ochrona przeciwpożarowa.
W dziale tym zaplanowano wydatki w kwocie 7.145.828 tys. zł, z czego na wydatki majątkowe zaplanowano tylko 137.249 tys. zł, czyli 1,9%.
Dodatkowo w części 85 - budżety wojewodów w dziale 754 - bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa przewidziano kwotę 1.458.535 tys. zł, z czego na wydatki majątkowe przeznaczono 56.860 tys. zł, tj. 3,8%.
Oznacza to, że formacje odpowiedzialne na bezpieczeństwo i ratownictwo, takie jak policja, straż pożarna oraz ratownictwo górskie i wodne pozostaną z niedostatkiem sprzętu. Sytuacja ta jest trudna do zaakceptowania, gdyż chodzi tu o bezpieczeństwo obywatela i bardzo często o życie ludzkie.
Zostało to zauważone w Sejmie RP, ponieważ wniesiono kilka poprawek. Z poprawek przedstawionych przez Komisję Finansów Publicznych w czasie głosowania przyjęto poprawki 1 i 13 (druk sejmowy nr 3423-A) zwiększające budżet w części 42 - sprawy wewnętrzne o 220.000 tys. zł z przeznaczeniem m.in. na:
Nie znalazła zrozumienia poprawka nr 12, przeznaczająca dodatkowo na wyposażenie policji w broń i kamizelki kuloodporne oraz radiowozy i remonty kwotę 112.600 tys. zł. Proponuję, aby Senat RP rozważył celowość przyjęcia tej poprawki.
3. Podsumowanie
Z lektury projektu budżetu na rok 2005 wynika, że zagadnienie bezpieczeństwa szeroko pojętego nie jest traktowane jako priorytet. Przeznaczenie na wydatki majątkowe tylko 1,9% zaplanowanych środków oznacza strukturalne niedoinwestowanie służb. A przecież bezpieczeństwo to nie tylko policja, lecz także straż pożarna, która poza gaszeniem pożarów zajmuje się ratownictwem i usuwaniem skutków klęsk żywiołowych, straż graniczna oraz ratownictwo górskie i wodne. Służby te nie są w stanie wypełniać nałożony
ch na nie zadań bez właściwego sprzętu. Gołym okiem widać, czym jeżdżą patrole powiatowych komend policji (jeśli mają środki na paliwo). Staż pożarna z braku odpowiednich drabin nie może gasić pożarów wysokich budynków , Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe nie może doczekać się sprawnego helikoptera, stacje ratownictwa wodnego nie mają sprzętu do podnoszenia wywrotek.Reasumując służby operacyjne, od których zależy nasze bezpieczeństwo, powinny zostać doinwestowane, a zatem wydatki majątkowe w budżetach policji, straży pożarnej, straży granicznej i ratownictwa według mojej oceny nie są wystarczające.
2 grudnia 2004 r.
Jerzy Kochanek
Jerzy Kochanek
Opinia o projekcie ustawy budżetowej na rok 2005
w części 57 - Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
1. Wstęp
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest istotnym komponentem w systemie bezpieczeństwa kraju. Ma do spełnienia ważną rolę w segmencie ochrony kontrwywiadowczej, w tym zapewnienie wczesnego wykrywania symptomów zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa i obywateli, ostrzeganie przed zagrożeniami dla gospodarki, działania antykorupcyjne, ochrona informacji niejawnych itp. Zakres obowiązków jest bardzo szeroki, zatem ABW powinna mieć do dyspozycji adekwatne siły i środki finansowe.
2. Wydatki
Budżet Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego na rok 2005 (część 57) po stronie wydatków zamyka się kwotą 382.195 tys. zł, co w porównaniu z rokiem 2004 stanowi wzrost o 6,6%, w tym w dziale 754 - bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa - 382.05 tys. zł.
Wydatki bieżące zaplanowane w budżecie mają wynieść 346.069 tys. zł, z czego płace pochłoną 230.514 tys. zł, a planowane wydatki majątkowe 7.500 tys. zł, co stanowi 65% wydatków roku 2004.
Według mojej oceny budżet Agencji Bezpieczeństwa Narodowego, w zestawieniu z zadaniami na nią nakładanymi, jest raczej skromny. Z porównania nakładów na różne rodzaje wydatków wynika, że Agencja, po zaspokojeniu potrzeb na bieżącą działalność, dysponuje niewielkimi środkami na działalność operacyjną.
3. Uwagi
Nie znam rzeczywistych potrzeb finansowych Agencji i trudno mi przewidywać koszty jej funkcjonowania. Myślę jednak, że może ona spełniać swoje zadania dysponując odpowiednią liczbą informatorów i agentury penetrującej środowiska uznane za potencjalnie zagrażające bezpieczeństwu kraju. Dotyczy to zarówno gospodarki, jak też polityki i środowisk mogących mieć wpływ na zagrożenia terroryzmem. Informatorzy za swoją działalność muszą być odpowiednio wynagradzani i na ten cel nie może zabraknąć środków.
2 grudnia 2004 r.
Jerzy Kochanek
Jerzy Kochanek
Opinia o projekcie ustawy budżetowej na rok 2005
w części 59 - Agencja Wywiadu
1. Wstęp
Agencja Wywiadu jest ważnym ogniwem w systemie funkcjonowania nowoczesnego państwa. Jest źródłem informacji niejawnych o sytuacji za granicami kraju we wszystkich możliwych segmentach jak polityka, gospodarka, terroryzm międzynarodowy. Realizacja celów wymaga wiedzy, doświadczenia i przede wszystkim odpowiednich środków finansowych.
2. Wydatki
Projekt budżetu na rok 2005 w części 59 - Agencja Wywiadu przewiduje po stronie wydatków kwotę 69.978 tys. zł, z czego na wydatki bieżące przypada 65.426 tys. zł, a na wydatki majątkowe 174 tys. zł.
Budżet ten świadczy dobitnie o nie docenianiu roli wywiadu w nowoczesnej polityce i gospodarce.
3. Podsumowanie
Trudno podsumować budżet jednostki organizacyjnej, która powinna być mózgiem polityki zagranicznej i źródłem niedostępnych normalną drogą informacji, uzyskiwanych często z narażeniem życia w sytuacji, kiedy planowane wydatki majątkowe z trudem wystarczą na dwa średniej klasy samochody.
2 grudnia 2004 r.
Jerzy Kochanek
Jerzy Kochanek
Opinia o projekcie ustawy budżetowej na rok 2005
w części 83 - rezerwy celowe.
1. Wstęp
Rezerwy celowe przewidziane w projekcie budżetu na rok 2005 wynoszą ogółem
10.991.651 tys. zł i stanowią 93,7% kwoty rezerw celowych zapisanych w budżecie roku 2004.
Dla bezpieczeństwa i obronności kraju ważne są w szczególności:
2. Realizacja programu samolotowego
Kwota rezerw celowych na program wyposażania Sił Zbrojnych RP w samoloty wielozadaniowe wynika z ustawy wprowadzającej ten program i przeznaczone są na prace modernizacyjne związane z przystosowaniem istniejącej infrastruktury do przyjęcia nowych samolotów.
Kwota rezerw wynosi 0,5% PKB, jest wyższa niż w roku 2004 (0,4% PKB
) i zabezpiecza potrzeby MON w tym zakresie.3. Utrzymanie mocy produkcyjnych w przemyśle obronnym
Na utrzymanie mocy produkcyjnych w przemyśle obronnym zaplanowano kwotę
5.000 tys. zł.
Kompensowanie strat przemysłu powstających w wyniku utrzymywania nie wykorzystanych mocy produkcyjnych jest słuszne. Dla przemysłu obronnego nie można bowiem stosować bezpośrednio kryteriów ekonomicznych właściwych dla działalności przedsiębiorstw w warunkach gospodarki rynkowej, gdyż z mocy prawa przedsiębiorstwa te zobow
iązane są do utrzymywania nie wykorzystanych w czasie pokoju mocy produkcyjnych, niezbędnych do realizacji zadań czasu "W".
4. Zakup samolotu średniego zasięgu dla VIP
Program wyposażenia rządowej eskadry lotniczej w nowy samolot jest generalnie słuszny. Kwota przeznaczona na powyższy cel jest wysoka i powinna być wydana z korzyścią dla gospodarki narodowej. Mam tu na myśli bądź offset, bądź też zakup samolotu nie wyposażonego i wyposażenie go w polskich fabrykach zgodnie z sugestią użytkownika. Procedura taka jest normalna w krajach zachodnich. Samoloty dla VIP-ów wyposażane są bowiem przez firmy zewnętrzne. Producent samolotu tym się nie zajmuje.
5. Wnioski mniejszości
Komisja Finansów Publicznych przedłożyła Sejmowi RP wnioski mniejszości (druk sejmowy nr 3423), z których dwa dotyczą spraw bezpieczeństwa wewnętrznego. Są to wnioski :
Planowane nakłady na rok 2005 - 10.000 tys. zł. Źródło finansowania - część 83 rezerwy celowe, poz. 9 - rezerwa na usuwanie skutków klęsk żywiołowych. Wniosek został przyjęty.
Nie zmienia on kwoty rezerw przeznaczonych dla straży pożarnej, gdyż usuwanie klęsk żywiołowych należy właśnie do straży. W wyniku tego przesunięcia komenda główna straży pożarnej będzie miała system w zamian za nie wykonane prace przy usuwaniu skutków huraganów.
Generalnie biorąc środki przewidziane w rezerwach celowych na potrzeby związane z obronnością i bezpieczeństwem wewnętrznym pozwalają na wykonanie zaplanowanych zamierzeń.
2 grudnia 2004 r.
Jerzy Kochanek
Jerzy Kochanek
Opinia o projekcie ustawy budżetowej na rok 2005
w części 85 - budżety wojewodów
1. Wstęp
Budżety wojewodów planowane są w wysokości 12.772.818,- tys. zł, co w porównaniu z rokiem 2004 oznacza wzrost o 61,4%. Z kwoty tej w dziale 752 - obrona narodowa zaplanowano 9.420 tys. zł, a w dziale 754 - bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa - 1.358.535 tys. zł. Środki te uzupełniają budżety obrony narodowej oraz spraw wewnętrznych w segmentach będących w gestii wojewodów.
2. Obrona narodowa
Wydatki obronne planowane w budżetach wojewodów obejmują m.in. przedsięwzięcia związane z utrzymaniem i doskonaleniem podsystemów kierowania obronnością, stanowiska łączności na potrzeby kierowania obronnością, szkolenie obronne kadr kierowniczych i realizowanie przygotowań ochronnych, gospodarczych oraz informacyjnych.
Przewidziano też niewielką kwotę 10.000 zł na koszty związane z wykonywaniem funkcji gospodarza (HNS).
3. Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożaro
wa.Z zaplanowanej w budżetach wojewodów kwoty 1.358.535 tys. zł na potrzeby straży pożarnej przewidziano 1.468.783 tys. zł z przeznaczeniem na funkcjonowanie komend wojewódzkich i powiatowych straży pożarnej oraz na organizację krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego.
Program organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego został dodatkowo zasilony kwotą 10.000 tys. zł w wyniku przyjęcia wniosku mniejszości w tej sprawie.
4. Podsumowanie
Budżet wojewodów w roku 2005 zaplanowano w wysokości przewyższającej kwoty ubiegłorocznej o 61,4%. Jest to przyrost znaczący, należy więc zakładać, że zaplanowane środki budżetowe pozwolą na nie zakłóconą realizację zadań.
2 grudnia 2004 r.
Jerzy Kochanek