Referaty

Antoni Tajduś
Rektor Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica w Krakowie

Dziękuję bardzo.

Szanowni Państwo! Rozpocznę od pewnego oświadczenia. Dla jasności, nie jestem specjalistą od energetyki jądrowej, natomiast zajmuję się trzema źródłami energii, mianowicie węglem, ropą i gazem. Dlaczego złożyłem to oświadczenie? Otóż dlatego, żeby powiedzieć, że w naszym środowisku doszliśmy do wniosku, że bez energetyki jądrowej Polska nie ma szans na pokrycie zapotrzebowania na energię z własnych źródeł. Musimy mieć czwarte, stabilne źródło energii. Tym czwartym stabilnym źródłem energii, naszym zdaniem, jest energia jądrowa, oprócz oczywiście innych, o których już była mowa.

Pierwszą część mojej wypowiedzi chciałbym poświęcić zagadnieniu, dlaczego właśnie energetyka jądrowa ma być tym czwartym źródłem energii w Polsce. Później chciałbym powiedzieć kilka zdań na temat tego, jak wygląda droga dochodzenia do decyzji o rozwoju energetyki jądrowej w Wielkiej Brytanii.

Szanowni państwo, jak powiedział pan senator Tomasz Misiak, około 2016 roku zabraknie nam energii, zapotrzebowanie na energię we Polsce będzie znacznie większe aniżeli możliwości produkcyjne.

Z analiz tendencji na świecie wynika, że oprócz wzrostu od 2000 roku produkcji węgla jako źródła energii spada produkcja ropy. W perspektywie czasowej do 2100 roku gazu też będzie brakowało. Widać wyraźnie, że energią, która będzie się rozwijała, jest energia jądrowa.

Przyglądając się temu, co się działo w ciągu ostatnich trzydziestu lat, możemy zauważyć, że jeśli chodzi o węgiel, to jego procentowy udział w produkcji energii pierwotnej praktycznie nie uległ zmianie, nieco wzrosła ilość zużywanego gazu, zdecydowanie spadła ilość zużywanej ropy, rośnie natomiast udział energii jądrowej.

W Polsce problem polega na tym, że w 2025 r. produkcja węgla kamiennego i brunatnego będzie mogła pokryć około 46% zapotrzebowania na energię. Jeśli chodzi o gaz ziemny, jesteśmy w stanie maksymalnie zwiększyć jego produkcję – obecnie produkujemy 4,2 mld metrów sześciennych rocznie, natomiast według nas możemy zwiększyć tę ilość do około 6–7 mld metrów sześciennych. Nie wymieniam tu ropy naftowej, bo oczywiście nie mamy jej złóż w Polsce, więc musielibyśmy ją zakupić.

W 2025 roku będziemy w stanie pokryć około 50% zapotrzebowania na energię z własnych źródeł. Pozostałe 50% musimy gdzieś znaleźć. Uważamy, że około 30% należy uzupełnić energią jądrową i energią odnawialną. Odnośnie do energii odnawialnej, to nie jest to taka prosta sprawa – trzeba mieć, o czym już była mowa, określone rezerwy, a w Polsce mamy bardzo ograniczone możliwości rozwoju na przykład energii wodnej.

Wydaje się, że nasz kraj powinien zapewnić sobie bezpieczeństwo energetyczne na poziomie 80%. Z węgla i gazu będziemy mogli pokryć tylko 50% zapotrzebowania, zatem potrzebujemy czwartego źródłem energii, a energetyka atomowa jest jedyną, jakiej rozwój zapewni nam bezpieczeństwo energetyczne. Stąd nasz apel, aby na poważnie zająć się tą energią.

Była już tu mowa o zaletach energii jądrowej, więc może nie będę na ten temat mówić. Chciałbym powiedzieć jeszcze tylko o jednym. Z energią jądrową jest związany także rozwój zaawansowanych technologii, między innymi  problemy sterowania, automatyki, wymiany ciepła i tak dalej, i tak dalej. To jest bardzo ważne. Obecnie reaktory są wykorzystane przede wszystkim do wytwarzania energii elektrycznej i ogrzewania. Możliwe jest jednak wykorzystanie reaktorów również do bezemisyjnej produkcji syngazu, do produkcji wodoru, a także w przemyśle chemicznym i przemyśle stalowym.

Proces produkcji syngazu polega na zgazowaniu węgla, ale proszę zwrócić uwagę, że wówczas produkujemy dość znaczne ilości CO₂. Gdybyśmy do produkcji syngazu użyli reaktora jądrowego HTR, czyli wysokotemperaturowego, to wówczas ten proces odbyłby się bezemisyjnie.

Oczywiście, nikogo tu nie trzeba przekonywać, że energetyka jądrowa na świecie się rozwija. Obecnie uzyskuje się, o tym także była mowa, około 370 GWe energii elektrycznej z elektrowni jądrowych na świecie, czyli z energii atomowej pochodzi 15% produkcji energii elektrycznej na świecie. Była także mowa o tym, że w Europie Środkowej i Wschodniej pracuje około trzydzieści sześć reaktorów, a w samej Federacji Rosyjskiej – trzydzieści jeden.

W Europie buduje się nowe reaktory: badawcze w Niemczech i Francji, energetyczne w Finlandii i Rumunii, czyli niedaleko. Nowe inwestycje powstają również w Afryce, Chinach, Indiach, Australii. W budowie jest dwadzieścia siedem reaktorów, a przewiduje się, że w najbliższym dziesięcioleciu będzie się budować około stu reaktorów.

Szanowni państwo, przejdziemy do spraw związanych z Polską. Wydaje się, że podjęcie działań dotyczących energetyki jądrowej wymaga przygotowania infrastruktury organizacyjno-prawnej oraz odbudowy kadr dla kształcenia specjalistów, a także zaplecza naukowo-badawczego.

W Polsce zaczyna brakować specjalistów, bo nie ma dla nich – mówię o specjalistach z zakresu energetyki jądrowej – szerokiego rynku pracy. Dam państwu przykład: kilkanaście lat temu naszą uczelnię opuszczało pięćdziesięciu inżynierów, którzy znali się na technologii jądrowej. Obecnie jest ich od dziesięciu do piętnastu. Tylu kończy naszą uczelnię, a obecnie jesteśmy największą uczelnią techniczną w Polsce, która może kształcić w zakresie energetyki jądrowej. Dlaczego tak mało osób wybiera ten kierunek? Ponieważ jest problem ze znalezieniem pracy.

Szanowni państwo, potrzebne są inwestycje w infrastrukturę badawczą i badania w Polsce, także udział Polski w europejskiej wspólnej strategii Reserch & Development energetyki jądrowej, a także lokalizacja w Polsce dużego, ambitnego, a przede wszystkim europejskiego programu badawczego, takiego jak synergia węglowo-jądrowa.

Kluczowe będzie stanowisko rządu w sprawie budowy elektrowni jądrowych w Polsce. Ważna jest debata społeczna, sformułowanie akceptowalnego ogólnego planu działań. Konieczne są propozycje działań szczegółowych i debata na ten temat oraz podjęcie decyzji szczegółowych o warunkach budowy elektrowni jądrowych.

Szanowni państwo, wydaje mi się, że nie ma sensu badanie opinii publicznej bez rzeczowej, szeroko zakrojonej dyskusji na temat energetyki jądrowej.

W tym miejscu chciałbym opowiedzieć o modelu angielskim. Wielka Brytania posiada elektrownie jądrowe, którym przedłuża czas eksploatacji, i bazę ekspercką, a wydaje się, że proces powrotu do budowy nowych elektrowni jądrowych jest tam trudny i długotrwały. Od początku 2007 r. są prowadzone działania zmierzające do podjęcia ważnych decyzji politycznych w sprawie warunków budowy nowych elektrowni jądrowych. Działania te podzielono na kilka etapów.

W pierwszym etapie, w maju 2007 r. opracowano dokument rządowy pod tytułem The Future of Nuclear Power – Conservation Document.  W tym dokumencie sformułowano, podjęto takie dwa kluczowe zagadnienia, mianowicie: Czy energetyka wymaga obecnie i w perspektywie wieloletniej szczególnego wsparcia i zdecydowanych działań? Czy budowa nowych elektrowni jądrowych przyczyni się do zmniejszenia emisji CO₂? Proszę zwrócić uwagę, że te pytania były tak sformułowane, że wcale nie były zogniskowane wokół spraw samej energetyki jądrowej, a wokół raczej problemów i zagadnień kluczowych dla gospodarki. Bo pytanie, czy energetyka wymaga wsparcia, to właśnie jest kluczowe pytanie.

W drugim etapie przeprowadzono debatę społeczną nad tym programem. Debata została podzielona na osiemnaście zagadnień i odbyła się od maja do października 2007 r. Zadawano pytania od ogólnych do szczegółowych. Były to na przykład takie pytanie jak: Czy zgadzasz się lub nie zgadzasz się z rządem w sprawie... (tutaj było wymienione zagadnienie)? Co ty sądzisz na taki czy inny temat? Poszczególne zagadnienia dotyczyły między innymi: pewności technologii jądrowych, pewności produkcji energii elektrycznej z elektrowni jądrowych, ekonomicznej opłacalności elektrowni jądrowych, bezpieczeństwa elektrowni jądrowych, dostaw paliwa do elektrowni jądrowych, likwidacji elektrowni jądrowych, postępowania z wypalonym paliwem, w tym możliwości jego przetwarzania,  a także wpływu elektrowni jądrowych na środowisko. Ta debata, jak powiedziałem, trwała około pół roku.

Następnie w trzecim etapie, w styczniu 2008 r. opublikowano białą księgę (A White Paper on Nuclear Power), w której dokonano analizy wyników debaty publicznej i zapowiedziano kolejne decyzje rządu.

W czwartym etapie, w lipcu 2008 r. rozpoczęto prowadzenie kolejnych konsultacji, ale już nad zagadnieniami szczegółowymi, na przykład kryteriami wyboru lokalizacji elektrowni jądrowej, zmianami prawnymi, jakich powinno się dokonać, i tak dalej, i tak dalej. Ten etap trwa i z tego, co wiem, ma się skończyć na przełomie października i listopada 2008 r.

Proszę zwrócić uwagę, szanowni państwo, że w Wielkiej Brytanii, w której – jak powiedziałem – jest duże doświadczenie dotyczące energetyki jądrowej, mimo to etap konsultacji prowadzący do stworzenia pierwszego ogólnego programu jądrowego trwa prawie dwa lata.

Wydaje się, że takie dojście do decyzji kluczowej jest bardzo bezpieczne. Prowadzi ono bowiem do podjęcia możliwie racjonalnych decyzji, a także zmniejsza ryzyko polityczne utraty przez rządzących zaufania społecznego. To jest bardzo ważne, ponieważ zdajemy sobie sprawę, że są w Polsce osoby nieprzekonane do energetyki jądrowej. Trzeba przekonać takie osoby, że ta energetyka jest bezpieczna, daje szanse na pokrycie naszego zapotrzebowania na energię.

Dotychczas w Polsce trwa jedynie oddolna dyskusja, tocząca się w mediach i na licznych konferencjach energetycznych. Niewątpliwie popularyzacja wiedzy o energetyce jądrowej przyczynia się do zwiększenia stopnia jej akceptacji, natomiast wydaje się, że dopiero przygotowanie rządowego programu strategicznego dla energetyki jądrowej otworzy tę debatę w Polsce. To jest bardzo ważne.

Szanowni państwo, moim zdaniem dyskusja i przygotowanie wstępnego programu w Polsce powinno trwać dwa, trzy lata, czyli podobnie jak w Wielkiej Brytanii.

Wydaje się, że nie mamy innej możliwości i będziemy musieli zbudować w Polsce energetykę jądrową. Jest problem, ponieważ – jak powiedziałem – mamy niewystarczającą liczbę wykształconych kadr i panuje zła opina na temat elektrowni jądrowych. Wydaje się jednak, że przyjęcie tej brytyjskiej drogi do energetyki atomowej pozwoliłoby w dość krótkim czasie przekonać polskie społeczeństwo do tego rozwiązania. Dziękuję bardzo.

Senator Tomasz Misiak
Przewodniczący Komisji Gospodarki Narodowej

Dziękuję bardzo, Panie Profesorze.

Chciałbym przekazać głos panom Wacławowi Knopkiewiczowi i Piotrowi Woźnemu z Kancelarii Prawnej Grynhoff Woźny Maliński, którzy wspólnie zaprezentują uwarunkowania prawne rozwoju energetyki atomowej w Polsce. Skorzystają z doświadczeń, które mają jako prawnicy współpracujący między innymi z Urzędem Regulacji Energetyki. Proszę uprzejmie.