Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!

Grono hodowców roślin i współpracujących z nimi pracowników naukowych zwróciło się do mnie z prośbą o przedstawieni spraw istotnych dla rolnictwa. Dotyczy to sytuacji hodowli roślin w Polsce oraz jednostek badawczo-rozwojowych pracujących na rzecz rolnictwa.

Hodowla twórcza nowych odmian roślin uprawnych jest typową działalnością rozwojową wykorzystującą osiągnięcia prac badawczych. Tworzy postęp biologiczny, a równocześnie poprzez hodowlę zachowawczą i nasiennictwo prowadzi działalność innowacyjną, wdrażając postęp do praktyki rolniczej. Nowe odmiany są najtańszym środkiem zwiększania i rozwoju produkcji rolnej. Nakłady ponoszone na ich hodowlę bardzo szybko się zwracają dzięki zwiększeniu produkcji lub jej jakości. Poza tym nowe odmiany stwarzają możliwości wykorzystania nowoczesnych technologii produkcji roślinnej.

W skali światowej koszty hodowli twórczej nowych odmian roślin uprawnych są pokrywane głównie przez dotacje traktowane jako długoterminowe inwestycje, gdyś cykl hodowli nowej odmiany trwa o dziesięciu do piętnastu lat. Dodatkowym źródłem finansowania mogą być opłaty licencyjne (hodowlane), uzyskiwane z reprodukcji materiału siewnego odmian wprowadzonych do uprawy. Przychody te są osiągane dopiero po zakończeniu wieloletniego cyklu hodowlanego, uwieńczonego uzyskaniem nowej, dobrej odmiany. Proponowane obecnie przez rząd ograniczanie, a docelowo zniesienie, dotacji na hodowlę roślin z funduszu postępu biologicznego grozi całkowitą likwidacją i zaprzepaszczaniem wielopokoleniowego dorobku polskiej hodowli roślin.

Stosowanie przez rolników w Polsce nasion kwalifikowanych jest obecnie niewystarczające, mimo bardzo niskich cen materiału siewnego. Głównym powodem tej sytuacji jest zła kondycja finansowa gospodarstw. Dodatkowo opłaty hodowlane w Polsce zostały ustalone na wyjątkowo niekorzystnym dla hodowców poziomie. Nie dość, że liczone od bardzo wysokich cen, są procentowo dużo niższe niż w Unii Europejskiej. W tej sytuacji liczenie na samofinansowanie się hodowli roślin jest w Polsce utopią. Zebranie na tej drodze znaczących środków będzie możliwe dopiero po uzyskaniu lepszej kondycji finansowej gospodarstw rolnych i po podniesieniu opłat hodowlanych do poziomu zbliżonego do opłat licencyjnych obowiązujących w Unii Europejskiej.

Obecnie całe finansowanie nauki polskiej jest realizowane przez Komitet Badań Naukowych, zainteresowany prawie wyłącznie badaniami podstawowymi, których uwieńczeniem ma być publikacja w czasopiśmie naukowym, szczycąca się możliwie dużą liczbą cytatów. Nakłady na badania aplikacyjne są ograniczone do minimum, ze wskazaniem, że badania te powinny się same finansować. Może to mieć częściowe uzasadnienie w stosunku do przemysłowych jednostek badawczo-rozwojowych, które pracują na rzecz określonego zakładu przemysłowego, zainteresowanego kupnem wyników badań w postaci nowych technologii produkcji lub nowych wyrobów,. W jednostkach badawczo-rozwojowych pracujących na rzecz rolnictwa sytuacja jest całkowicie odmienna. Pracują one na rzecz rozproszonego odbiorcy jakim są gospodarstwa rolne, i brak jest określonej jednostki, która byłaby w stanie zapłacić za przekazywane wyniki. Dlatego w Polsce, podobnie jak to ma miejsce w innych krajach, prace jednostek badawczo-rozwojowych działających na rzecz rolnictwa powinny bać finansowane z budżetu państwa za pośrednictwem Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. W tym celu należy utworzyć do dyspozycji ministerstwa odpowiedni wydzielony fundusz rolniczych prac badawczych, Jeżeli Departament Rozwoju Rolnictwa ma rzeczywiście odpowiadać za innowacyjność i nowoczesność polskiego rolnictwa, to musi posiadać odpowiednie środki finansowe i dbać o stałe ich powiększanie, a nie prowadzić politykę rezygnacji na rzecz badań podstawowych finansowanych przez KBN.

W krajach Unii Europejskiej, oprócz finansowania badań rolniczych z budżetu państwa, istnieje system finansowania przez różnego typu funkcje i organizacje związane z produkcją rolniczą. W Polsce ten system jeszcze się nie wykształcił i trzeba będzie zapewne na to pracować jeszcze wiele lat.

- zaopatrzenie w aparaturę badawczą i sprzęt poletkowy oraz niezbędne inwestycje badawcze.

- prowadzenie produkcji innowacyjnej.

Organizacja zakładów doświadczalnych musi zapewniać przede wszystkim możliwość prowadzenia powyższych prac, mimo że zajmują one tylko nieznaczną część areału. Pozostała część gospodarstwa powinna być wykorzystana w sposób racjonalny produkcyjnie, tak aby przyniosła zyski, służyła celom wdrożeniowym i upowszechnianiu dobrych praktyk w rolnictwie.

3. Wniosek.

W świetle opisanej sytuacji zwracam się do ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej o przedstawienie, jakie działania planuje, by rozwiązać zaistniałe problemy. Chodzi przede wszystkim o rozwiązania długofalowe oraz skuteczne działania doraźne, na przykład poprzez zwiększenie kwot przyznanych na popieranie postępu biologicznego, w tym szczególnie hodowlę roślin. Swoje oświadczenie przedstawiam w momencie, gdy toczą się dyskusje ze związkami rolników nad restrukturyzacją rolnictwa i nad utworzeniem "Paktu dla rolnictwa". Nie chcę, aby tak ważne elementy produkcji rolnej, jakim są hodowla roślin, nasiennictwo i ich zaplecze badawcze, zostały niezauważone i pominięte w tych dyskusjach oraz planach budżetowych.

Z wyrazami szacunku

Roman Skrzypczak