Poprzednia część, następny fragment


ODPOWIEDZI NA OŚWIADCZENIA SENATORÓW

Oświadczenie senator Mirosławy Nykiel złożone na 30. posiedzeniu Senatu:

Oświadczenie skierowane do minister rozwoju regionalnego Grażyny Gęsickiej

Szanowna Pani Minister!

W związku z kierowanymi do mojego biura senatorskiego przez stowarzyszenia oraz organizacje pozarządowe licznymi pytaniami w sprawie niejasności procedur sprawozdawczych, jakie dotyczą Europejskiego Funduszu Społecznego, zwracam się do Szanownej Pani Minister z uprzejmą prośbą o spowodowanie niezbędnych zmian w tym zakresie.

Beneficjenci wskazują na fakt, iż procedury sprawozdawcze są często zmieniane przez jednostki wdrażające, co nasila się zwłaszcza przy zmianach personalnych na stanowiskach opiekunów w tych jednostkach. Ciągła zmiana zapisów powoduje zamieszanie i niejasności, co w ogromnym stopniu zakłóca sprawozdawczość, a ta z kolei wpływa na skuteczność realizacji projektów.

Proszę o uwzględnienie faktu, że organizacje pozarządowe nie dysponują stałą kadrą, że bardzo często ich działalność opiera się na wolontariacie i społecznym oddaniu w rozwiązywaniu problemów czy łagodzeniu skutków niezbyt dobrego działania instytucji.

Z poważaniem

Mirosława Nykiel
senator RP

Odpowiedź ministra rozwoju regionalnego:

Warszawa, dnia 24 KWI. 2007

Pan
Ryszard Legutko
Wicemarszałek Senatu RP

Szanowny Panie Marszałku,

W odpowiedzi na pismo znak BPS/DSK-043-228/07 z dnia 3 kwietnia 2007 r., wraz z którym przekazano oświadczenie senator Mirosławy Nykiel złożone podczas posiedzenia Senatu w dniu 29 marca 2007 r., pragnę przekazać stosowne wyjaśnienia dotyczące sprawozdawczości z projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL) 2004-2006.

Pragnę poinformować, iż zasady sprawozdawczości obowiązujące wszystkich beneficjentów funduszy strukturalnych w Polsce określają następujące akty prawne:

- ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. nr 116 poz. 1206 z późn. zm.);

- rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 26 lutego 2007 r. w sprawie trybu, terminu i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu i zakresu rozliczeń (Dz. U. nr 44 poz. 283).

Ponadto, dopełnienie systemu sprawozdawczości w ramach każdego z programów operacyjnych stanowią:

- wzór sprawozdania, który określa i podaje do publicznej wiadomości (wcześniej informując o tym w drodze komunikatu w Dzienniku Urzędowym Monitor Polski) Instytucja Zarządzająca,

- Instrukcja do sprawozdania z realizacji projektu.

Jednocześnie pragnę podkreślić, iż od momentu uruchomienia SPO RZL w zakresie powyższych aktów prawnych wprowadzono jedynie następujące zmiany dotyczące sprawozdawczości na poziomie projektu:

- zastąpiono sprawozdawczość kwartalną sprawozdawczością półroczną (podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 9 czerwca 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju, trybu kontroli realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu rozliczeń; Dz. U. nr 107, Poz. 729);

- dokonano jednorazowego uproszczenia formularzy sprawozdawczych (m. in. usunięto tabele, które okazały się zbędne w procesie monitorowania, zrezygnowano z konieczności opisywania planowanych działań w zakresie informacji i promocji projektu, rozszerzono tabele dotyczące liczby ostatecznych beneficjentów objętych wsparciem, co pozwoliło skuteczniej monitorować przepływ osób w ramach projektu, podstawa prawna:
rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 21 czerwca 2006 r.
w sprawie wzorów sprawozdań sporządzanych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006; Dz. U. nr 110, Poz. 755);

- zniesiono wymóg wprowadzania wzoru sprawozdania w drodze rozporządzenia (podstawa prawna: ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o zmianie ustawy o Narodowym Planie Rozwoju oraz niektórych innych ustaw; Dz. U. nr 149 poz. 1074).

Pragnę również poinformować, iż Instytucja Zarządzająca prowadzi regularne spotkania z instytucjami wdrażającymi w celu wyjaśnienia wątpliwości i zapewnienia spójności wykładni na poziomie programu.

Ponadto pragnę zwrócić uwagę, iż w przypadku projektów współfinansowanych przez Europejski Fundusz Społeczny organizacje pozarządowe mogą sfinansować zatrudnienie odpowiedniej kadry do realizacji projektu.

Wyrażam nadzieję, iż powyższe informacje przyczynią się do wyjaśnienia wątpliwości w zakresie sprawozdawczości z projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach SPO RZL.

Z poważaniem

Grażyna Gęsicka

* * *

Oświadczenie senatora Piotra Zientarskiego złożone na 29. posiedzeniu Senatu:

Oświadczenie skierowane do pana Janusza Kaczmarka, ministra spraw wewnętrznych i administracji.

Szanowny Panie Ministrze!

Przedmiotem mojego oświadczenia pragnę uczynić problem, który zasygnalizowany został w moim okręgu wyborczym, ale dotyczy także innych miejsc w Polsce.

Samorządy lokalne, na których terenie stacjonowały wojska radzieckie, do dnia dzisiejszego borykają się z problemami związanymi z zagospodarowaniem obszarów powojskowych. Problem ten wskazał starosta powiatu szczecineckiego w piśmie skierowanym do Tadeusza Łunkiewicza sekretarza Rady Programowej do "Zagospodarowania przejętego mienia i rekultywacji terenów zdegradowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej".

Jak podnosi starosta powiatu szczecineckiego, mimo upływu kilkunastu lat od chwili opuszczenia naszego kraju przez wojska Federacji Rosyjskiej nadal nie udało się zagospodarować części terenów i nieruchomości użytkowych jako bazy wojskowej.

Koszty rewitalizacji obiektów porosyjskich są niezwykle wysokie, czego przykładem może być realizacja projektu stworzenia w Bornem Sulinowie ośrodka rehabilitacji dla osób chorych na SM. W latach 2004-2007 realizowany był program pod nazwą "Zagospodarowanie przejętego mienia i rekultywacja terenów zdegradowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej". W kolejnych latach, wobec zakończenia programu, samorządy terytorialne pozostaną bez dodatkowych środków, które dla dalszej rewitalizacji obiektów porosyjskich są konieczne.

Podkreślić należy również, iż finansowanie odbudowy tych terenów nie znajduje dostatecznego pokrycia w środkach zapisanych w ramach regionalnych programów operacyjnych. Problem dotyczy w szczególności województwa zachodniopomorskiego, gdzie terenów niezagospodarowanych jest najwięcej. Tytułem przykładu wskazać można nieruchomości położone w powiatach: szczecineckim, kołobrzeskim, gryfińskim, stargardzkim i w mieście Świnoujściu.

Pragnę zaapelować, aby program pod nazwą "Zagospodarowanie przejętego mienia i rekultywacja terenów zdegradowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej" był kontynuowany w latach 2007-2013, gdyż bez takiej pomocy wielka liczba nieruchomości zostanie bezpowrotnie zdewastowana, a samorządy lokalne, a także Skarb Państwa stracą szansę celowego wykorzystania porosyjskich terenów.

Odpowiedź ministra spraw wewnętrznych i administracji:

Warszawa, dnia 25 kwietnia 2007 roku

Pan
Bogdan Borusewicz
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Nawiązując do pisma z dnia 27 marca 2007 roku (sygn. BPS/DSK-043-180/07) przekazującego oświadczenie Senatora RP Pana Piotra Zientarskiego złożone podczas 29. posiedzenia Senatu RP w dniu 15 marca 2007 roku w sprawie kontynuacji programu pn. "Zagospodarowanie przejętego mienia i rekultywacja terenów zdegradowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej" w latach 2007-2013, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

Podstawą realizacji Programu wieloletniego pn. "Zagospodarowanie przejętego mienia i rekultywacja terenów zdegradowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej" jest uchwała Rady Ministrów Nr 72/2000 z dnia 7 listopada 2000 roku l w sprawie ustanowienia Programu. Powyższa uchwała zakłada, że w latach 2001-2007 z budżetu państwa na zagospodarowanie mienia i rekultywację terenów zdegradowanych przeznaczy się kwotę w wysokości 70 mln zł.

W budżecie państwa (uchwalonym przez Sejm RP) na 2007 rok rezerwa celowa na realizację zadań objętych powyższym Programem wynosi 4,6 mln zł.

W latach 2002-2006 w budżecie państwa przeznaczono na realizację Programu kwotę w wysokości 50,4 mln zł. W związku z tym, że cele założone w Programie nie zostały osiągnięte (większość zadań znajduje się nadal w fazie wymagającej dalszej pomocy finansowej z budżetu państwa) - Minister SWiA podjął decyzję o wszczęciu procedury legislacyjnej zmierzającej do przedłużenia realizacji Programu do roku 2008 w celu wywiązania się budżetu państwa z podjętych wobec samorządów zobowiązań. Jednakże decyzja w tej sprawie należeć będzie do Rady Ministrów i Sejmu RP (aktualnie nowelizacja przedmiotowej uchwały Rady Ministrów znajduje się na etapie uzgodnień międzyresortowych, po zakończeniu których nastąpi uchwalenie rezerwy celowej w budżecie państwa w wysokości co najmniej 15 mln zł). Podkreślić należy, iż powyższa nowelizacja nie przewiduje zmiany wielkości udziału budżetu państwa w realizacji Programu.

Jak słusznie zauważa w swoim oświadczeniu Pan Senator - dla pełnej realizacji zadań wskazane byłoby przedłużenie Programu do roku 2013. Jednakże wymagałoby to uchwalenia przez Radę Ministrów nowego Programu.

Przedłużenie obowiązywania Programu wydaje się być uzasadnione, gdyż wiele zadań dotychczas realizowanych znajduje się w końcowej fazie inwestowania i szybkie ich zakończenie przyniesie znaczące efekty rzeczowe służące miejscowym społecznościom. Ponadto należy zwrócić uwagę na fakt, iż wstrzymanie dotacji na tym etapie prac zmierzających do likwidacji szkód ekologicznych i zagospodarowania terenów przyniesie dodatkowe straty, trudne w chwili obecnej do oszacowania, a wynikające z niedokończenia wielu procesów inwestycyjnych.2 Powyższe może spowodować również zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi - w przypadku zaniechania na szeroką skalę likwidacji zagrożeń powodowanych zaleganiem na ponad 12 tys. ha niewypałów i niewybuchów. Warto nadmienić, iż w łatach 2002-2004 podczas prac prowadzonych w ramach Programu na terenach lasów państwowych wykryto i unieszkodliwiono 21.659 niewypałów i niewybuchów, natomiast w 2005 roku na terenie byłych poligonów wykryto i unieszkodliwiono 144.714 sztuk niewypałów i niewybuchów. Z informacji przekazanych przez Ministra Środowiska wynika, iż prace związane z rozpoznaniem i likwidacją niewypałów i niewybuchów należy przeprowadzić jeszcze na łącznej powierzchni 12.492 ha, z czego tereny szczególnie zagrożone stanowią 7.607 ha. Szacunkowy koszt najpilniejszych prac w przedmiotowym zakresie wynosi około 23 mln zł.

Z wyrazami szacunku

MINISTER

Spraw Wewnętrznych i Administracji

z up. Jarosław ZIELIŃSKI

Sekretarz Stanu

________________


1 zmieniona Uchwalą Nr 171/2002 Rady Ministrów z dnia 27 sierpnia 2002 r. oraz uchwałą Nr 204/2004 Rady Ministrów z dnia 31 sierpnia 2004 r. zmieniającą uchwałę w sprawie ustanowienia Programu Dwuletniego pod nazwą "Zagospodarowanie przejętego mienia i rekultywacja terenów zdegradowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej"

2 Przykładem mogą być największe niedokończone obiekty jak: PWSZ w Legnicy, Miasteczko Akademickie Uniwersytetu Wrocławskiego, Szpital (Centrum Rehabilitacji) w Białogardzie, były szpital w Bornem Sulimowie (Ośrodek Stwardnienia Rozsianego), Basen Południowy w Świnoujściu, Dom Chronionej Starości w Wiechlicach; Akademia Rycerska w Legnicy, Gimnazjum w Oławie, Zespół Szkół Zawodowych w Szprotawie; odbudowa infrastruktury technicznej (wodociągi i kanalizacje, sieci energetyczne itp.) m.in. w Szczytnicy, Tomaszowie, Wiechlinach oraz Wędrzynie;

* * *

Oświadczenie senatora Władysława Ortyla złożone na 29. posiedzeniu Senatu:

Oświadczenie skierowane do ministra transportu Jerzego Polaczka

Szanowny Panie Ministrze!

Dziękuję za odpowiedź na moje oświadczenie złożone podczas dwudziestego czwartego posiedzenia Senatu w dniu 21 grudnia 2006 r., ale z przykrością stwierdzam, że informacja, którą Pan przedstawił, mnie nie satysfakcjonuje.

Nie będę powtarzał argumentów przytoczonych w poprzednim oświadczeniu, pozwolę sobie jednak zauważyć, że liczby, na które się Pan powołuje, nie znajdują potwierdzenia w ustawie o transporcie kolejowym z 28 marca 2003 r. (DzU nr 86, poz. 789 z późn. zm.). Nie znalazłem w niej zapisów na temat 10 milionów t ładunku ani pięciu tysięcy pasażerów rocznie jako kryteriów gospodarczego i społecznego w odniesieniu do linii kolejowych o znaczeniu państwowym. Nie znalazłem tam również zapisu, że powinny to być linie o charakterze międzyregionalnym. Jeśli coś przeoczyłem, to proszę mnie poprawić. Jeśli te kryteria są zawarte w innych aktach prawnych, to bardzo proszę o ich przywołanie. Osobiście zdziwiłbym się, gdyby tego rodzaju liczmany miały decydować o kierunkach rozwoju.

Panie Ministrze! Nie jeździ się drogami, których nie ma. To powiedzenie można odnieść również do linii kolejowych. W tym przypadku do linii kolejowej Rozwadów - Dębica, która dla zachodniej części województwa podkarpackiego stanowi drugi, obok drogi wojewódzkiej nr 985, korytarz transportowy decydujący o spójności społecznej i gospodarczej. Rozumiem niewdzięczny aspekt związany z sytuacją Polskich Kolei Państwowych, nie mogę jednak jako senator RP wybrany w okręgu Rzeszów - Tarnobrzeg pozwolić na to, aby był to wygodny pretekst do braku zróżnicowanych połączeń komunikacyjnych na obszarze zamieszkanym przez pół miliona ludzi. Takie oszczędności kosztują najwięcej.

Panie Ministrze! Od lat przy prezydium Polskiej Akademii Nauk pracuje Komitet Prognoz "Polska 2000 Plus". Pozwoli Pan, że powołam się na jednego z uczestników tego gremium, profesora Andrzeja Stasiaka, który jako historyk dziejów gospodarczych wskazuje na dowiedzione naukowo istnienie dwóch rodzajów impulsów rozwoju. Są to impulsy wrodzone i takie, które się wywołuje, a które są wykorzystywane do sterowania procesami urbanizacyjnymi. Nie rozumiejąc tej zależności, skazuje się ważne ośrodki przemysłowe województwa podkarpackiego na peryferyzację, a takie zagrożenie - całkowicie realne - stoi w całkowitej sprzeczności z rządową Strategią Rozwoju Kraju i Strategią Rozwoju Polski Wschodniej.

Stanowczo proszę Pana Ministra o zrewidowanie swojego stanowiska.

Z wyrazami szacunku

Władysław Ortyl

Odpowiedź ministra transportu:

Warszawa, dnia 25 kwietnia 2007 roku

Pan
Bogdan Borusewicz
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

w odpowiedzi na oświadczenie senatora Władysława Ortyla złożone podczas 29. posiedzenia Senatu RP w dniu 15 marca 2006 r. skierowane do Pana Jerzego Polaczka Ministra Transportu w sprawie zakwalifikowania linii kolejowej Dębica - Stalowa Wola Rozwadów do linii państwowego znaczenia, w uzupełnieniu odpowiedzi z dnia 30 stycznia 2007 r. udzielonej na oświadczenie złożone w tej samej sprawie na 24. posiedzeniu Senatu RP w dniu 21 grudnia 2006 r., przedstawiam następujące stanowisko.

Faktem jest, że przepisy art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 28 marca 2007 r. o transporcie kolejowym upoważniające Radę Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym zawierają tylko ogólne wytyczne, jakimi względami należy kierować się przy ustalaniu tego wykazu. Szczegółowych definicji kryteriów zgodnie z którymi należy kwalifikować linie kolejowe do linii państwowego znaczenia nie zawierają także inne akty prawne, np. przepisy wykonawcze do ww. ustawy. Jednakże w sytuacji, gdy ustawodawca nie sprecyzował wymagań jakie musza spełniać linie kolejowe istotne dla Państwa ze względów gospodarczych, społecznych czy ekologicznych, konieczne stało się określenie takich wymagań.

Polska infrastruktura kolejowa to ok. 23 000 km linii kolejowych wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami niezbędnymi do prowadzenia ruchu kolejowego i zapewnienia jego bezpieczeństwa. Aktualnie w eksploatacji jest ok. 19 000 km linii kolejowych, tworzących rozległą sieć. Każda linia kolejowa ma istotne znaczenie gospodarcze i społeczne, a także ekologiczne dla regionu, przez który przebiega. Niemniej jednak oczywiste jest, że nie jest możliwe nadanie państwowego znaczenia wszystkim liniom kolejowym, gdyż byłoby to nałożeniem na budżet państwa obowiązku finansowania inwestycji na wszystkich liniach kolejowych, a zatem praktycznie niewykonalnych i nieuzasadnionych zobowiązań finansowych. W tym miejscu należy ponownie przypomnieć, że państwowe znaczenie linii kolejowych lub odcinków tych linii jest szczególnie istotne, gdyż zgodnie z art. 38 ust. 1 ustawy o transporcie kolejowym z budżetu państwa są finansowane:

- inwestycje wynikające z umów i porozumień międzynarodowych,

- inwestycje, remonty, eksploatacja i utrzymanie linii kolejowych o znaczeniu wyłącznie obronnym,

- koszty przygotowania i realizacji inwestycji obejmujących linie kolejowe o znaczeniu państwowym,

a wysokość środków na te cele określa corocznie ustaw budżetowa.

W związku z powyższym w toku prac nad projektem wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym konieczne było zdefiniowanie kryteriów szczegółowo omówionych w poprzedniej odpowiedzi, które posłużyły do przeprowadzenia obiektywnej analizy sieci kolejowej i ustalenia przedmiotowego wykazu.

Państwowy status linii kolejowej nie spowoduje automatycznie rozpoczęcia modernizacji takiej linii z dotacji z budżetu państwa. Z uwagi na wieloletnie niedoinwestowanie infrastruktury kolejowej, mimo iż od 2006 roku przeznaczane są znacznie wyższe środki publiczne na utrzymanie, remonty i modernizację tej infrastruktury, nie jest możliwa w krótkim czasie radykalna poprawa jej stanu technicznego.

PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. - spółka zarządzająca infrastrukturą kolejową dysponuje ograniczonymi środkami własnymi pochodzącymi z opłat za udostępnianie linii kolejowych, które nie pozwalają na zaspokojenie wszystkich potrzeb w tym zakresie. Środki publiczne natomiast tj. dotacje budżetowe oraz fundusze UE przeznaczane są w pierwszej kolejności na kontynuację już rozpoczętych modernizacji linii kolejowych położonych w korytarzach transportowych i zapewnienie wkładu krajowego dla tego rodzaju projektów. W takiej sytuacji oczywiste jest zatem, że dotacje budżetowe muszą być wykorzystywane w najbardziej efektywny sposób i w związku z tym jako państwowe, tzn. finansowane z budżetu państwa mogą być tylko linie kolejowe m.in. najbardziej obciążone przewozami pasażerskimi i towarowymi. Linii kolejowej Dębica - Stalowa Wola Rozwadów nie można zaliczyć do tego rodzaju linii, gdyż np. na linii tej kursuje w dobie 6 pasażerskich pociągów regionalnych przewożących w dobie średnio ok. 120 pasażerów i 2 pociągi międzywojewódzkie przewożące średnio w dobie ok. 160 pasażerów oraz od 3 do 5 pociągów towarowych. Linia ta nie należy także do sieci kolejowych międzynarodowych korytarzy transportowych, nie jest objęta umowami międzynarodowymi, a także nie przebiega przez parki narodowe.

W związku z tym, iż nie ma uzasadnienia aby linię kolejową, o której mowa zaliczyć do linii państwowego znaczenia z przykrością informuję, że podtrzymuję uprzednio przedstawione stanowisko.

W uzupełnieniu wyjaśniam, że projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wykazu linii kolejowych o państwowym znaczeniu został pozytywnie zaopiniowany przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. Projekt ten był przesłany w ramach konsultacji społecznych do zaopiniowania do Izby Gospodarczej Transportu Lądowego oraz do przewoźników kolejowych i zarządcy infrastruktury. Podmioty te nie wnioskowały o ujęcie w wykazie linii kolejowej Dębica - Stalowa Wola Rozwadów.

Podzielając stanowisko przestawione w oświadczeniu Pana Senatora, iż zapewnienie spójności komunikacyjnej regionu podkarpackiego jest niezmierne istotne dla jego sprawnego funkcjonowania i rozwoju chciałbym przypomnieć, iż w roku 2006 z budżetu państwa przeznaczono dotację w wysokości 10 mln zł na rewitalizację linii kolejowej Rzeszów - Kolbuszowa, co umożliwiło przywrócenie zawieszonego przed kilkoma laty na tej linii pasażerskiego ruchu regionalnego. Ponadto w bieżącym roku z budżetu państwa przeznaczona będzie dotacja w wysokości 50 mln zł na kontynuację tej inwestycji na odcinku Kolbuszowa - Sandomierz oraz na przygotowanie do modernizacji w następnych latach linii kolejowej Stalowa Sandomierz - Skarżysko Kamienna. Inwestycja ta łącznie z planowaną w latach 2007 - 2013 modernizacją linii Warszawa - Radom - Kielce ma na celu zdecydowaną poprawę połączenia województwa podkarpackiego z centrum Polski, a przede wszystkim z Warszawą. Nie można zatem twierdzić, iż województwo podkarpackie jest skazywane na "peryferyzację", ale nie należy także oczekiwać, iż krótkim czasie zostaną usunięte wszystkie wieloletnie zaniedbania.

W ocenie Ministra Transportu najważniejszą rolę ma do odegrania w tym zakresie przede wszystkim samorząd województwa podkarpackiego, który znając najpilniejsze potrzeby regionu jest najbardziej kompetentny w ustaleniu priorytetowych zadań i jeśli uzna za niezbędne i konieczne, może np. podejmować przy współpracy z PKP PLK S.A. działania inwestycyjne w infrastrukturze kolejowej w ramach regionalnego programu operacyjnego, przeznaczając fundusze UE na ten cel.

Z upoważnienia

MINISTRA TRANSPORTU

Mieczysław Chaberek

Podsekretarz Stanu

* * *

Oświadczenie senator Janiny Fetlińskiej złożone na 30. posiedzeniu Senatu:

Oświadczenie skierowane do minister spraw zagranicznych Anny Fotygi

20 grudnia 2006 r. Senat podjął ważną uchwałę - rok 2007 ogłosiliśmy Rokiem Generała Władysława Andersa. Zobowiązuje nas to do wiernego oddawania historii walk Generała i jego żołnierzy, zwłaszcza walk na symbolicznej dla nas ziemi włoskiej, i do szczególnego pietyzmu wobec nich. Działania II Korpusu zajmują bowiem ważne miejsce w zbiorowej świadomości Polaków. Dowodzą tego liczne wycieczki odwiedzające klasztor i cmentarz na Monte Cassino, odwiedzające groby poległych tam żołnierzy i Generała spoczywającego wraz z nimi.

U podnóża góry, w miasteczku Monte Cassino powstało nowoczesne, multimedialne muzeum. Muzeum to odwiedzają liczne polskie grupy, także młodzieżowe. Przewodnik prowadzi wycieczki od sali do sali, pokazując zdjęcia, prezentacje biograficzne, ekrany telewizyjne i makiety. Widzowie napotykają na przykład prezentacje stawiające znak równości między nalotem dywanowym na Drezno, dokonanym przez lotnictwo alianckie, a nazistowskimi wywózkami do obozów koncentracyjnych. W opinii twórców muzeum są to równoważne przykłady cierpień spowodowanych wojną. Łatwo zapominają oni o tym, kto był agresorem, a kto ofiarą, kto rozpoczął wojnę totalną, a kto został zmuszony do udziału w niej. W opinii scenarzystów multimedialnych prezentacji na jednoznaczne potępienie zasługuje zbombardowanie ufortyfikowanego klasztoru obsadzonego przez Niemców, stanowiącego kluczowy bastion obrony. I podobnych paradoksów w tym muzeum jest wiele. Problem w tym, że sąsiaduje ono z ważnym dla nas miejscem, jest odwiedzane przez polską młodzież i zatruwa jej świadomość historyczną.

Nie możemy żądać od władz włoskiego muzeum, by opowiadały się po latach od zakończenia wojny po stronie przeciwnej, niż ówczesne państwo włoskie. Możemy natomiast oczekiwać prezentacji historycznej prawdy, także w sensie moralnym.

Proszę Panią Minister o zmobilizowanie rzymskiej ambasady RP do starannego przeanalizowania ekspozycji multimedialnego muzeum w miasteczku Monte Cassino i do zwrócenia się do władz włoskich o korektę ekspozycji tam, gdzie może być ona odczytywana fałszywie, niezgodnie z faktycznym przebiegiem zdarzeń w przeszłości. Tylko prawda jest ciekawa, więc takie korekty mogą tej ekspozycji wyjść wyłącznie na dobre.

Proszę o informację o podjętych działaniach.

Z wyrazami szacunku

Janina Fetlińska

Odpowiedź ministra spraw zagranicznych:

Warszawa, dnia 26 kwietnia 2007 r.

Pan
Bogdan Borusewicz
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

W odpowiedzi na oświadczenie złożone przez Panią Senator Janinę Fetlińską podczas 30. posiedzenia Senatu RP w dniu 29 marca 2007 r. (pismo nr BPS/DSK-043-238/07 z dnia 3 kwietnia 2007 r.) uprzejmie informuję, że Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie odnotowało dotychczas żadnych negatywnych komentarzy związanych z treściami prezentowanymi przez multimedialne Muzeum Historyczne w Cassino. Żadne wątpliwości i skargi nie zostały również przedstawione Ambasadzie RP w Rzymie przez liczną i wyjątkowo wrażliwą na kwestie historyczne Polonię włoską, której historyczny trzon stanowią żołnierze II Korpusu Polskiego (bądź członkowie ich rodzin).

Indagowani przez Ambasadę RP w Rzymie w ciągu ostatnich dni polscy kombatanci, którzy widzieli wystawę są zdania, że nawet jeżeli włoscy twórcy prezentowanych w muzeum ekspozycji multimedialnych przedstawiają prawdę historyczną w sposób mogący kreować wrażenie różne od typowego, polskiego punktu widzenia, to prezentowany obraz tragedii II wojny światowej nie powoduje negatywnych względem Polski skojarzeń dotyczących odpowiedzialności za koszmar wojny. Jest warte odnotowania, że po wielu latach władze miasta Cassino we współpracy z włoskimi instytucjami rządowymi doprowadziły do utworzenia miejsca, które poprzez swoją działalność krzewi także pamięć o bitwie pod Monte Cassino. Jakkolwiek surowo przy tym ocenialibyśmy sposób prezentacji prawdy historycznej przez Muzeum Włochów, to nie można zarzucić mu negowania wkładu polskiego żołnierza, zarówno w zwycięstwo Aliantów w bitwie pod Monte Cassino, jak i w wyzwolenie dużej części terytorium Włoch spod okupacji nazistowskiej. Dowodem potwierdzającym tę tezę jest fakt, że w dniu 18 maja br., w Muzeum Historycznym w Cassino odbędzie się otwarcie stałej wystawy poświęconej Generałowi W. Andersowi oraz II Korpusowi Polskiemu. Wystawa ta przygotowywana jest przez Ambasadę RP w Rzymie i Muzeum Wojska Polskiego w Białymstoku. Placówka nasza planuje wzbogacenie wystawy o film dokumentalny oraz prezentację multimedialną na temat walk stoczonych przez polskich żołnierzy we Włoszech.

Udzielając też odpowiedzi na oświadczenie Pani Senator Janinie Fetlińskiej pragnę zapewnić, że w myśl moich instrukcji, Ambasador Michał Radlicki ze szczególną uwagą zapozna się raz jeszcze z zawartością merytoryczną i propagandową omawianych ekspozycji muzealnych, skupiając przy tym swoją aktywność na poszukiwaniu możliwości rozszerzenia prezentacji zarówno chwalebnej obecności polskiego żołnierza na frontach II wojny światowej, jak i polskiego punktu widzenia na wydarzenia tego okresu.

Z poważaniem

w/z Ministra

PODSEKRETARZ STANU

Witold Waszczykowski

* * *

Oświadczenie senatora Zbigniewa Szaleńca złożone na 30. posiedzeniu Senatu:

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Chciałbym złożyć oświadczenie, które kieruję do premiera Rzeczypospolitej Polskiej Jarosława Kaczyńskiego.

Szanowny Panie Premierze!

Trybunał Konstytucyjny w swoim orzeczeniu z dnia 13 marca 2007 r. jasno stwierdził niekonstytucyjność ustawy pozbawiającej mandatów samorządowców, którzy spóźnili się ze złożeniem oświadczeń majątkowych w ustawowym terminie. Wydawało się, że wzorem Warszawy pan premier wstrzyma się od wyznaczania komisarzy również w innych miastach do czasu rozstrzygnięć przez wojewódzkie sądy administracyjne w sprawie zaskarżonych przez wójtów, burmistrzów, prezydentów uchwał rad miast bądź postanowień zastępczych wojewodów dotyczących wygaśnięcia mandatów. Tymczasem ze zdumieniem przyjąłem informację, że w Czeladzi w dniu 27 marca 2007 r. rozpoczął urzędowanie nominowany przez pana premiera komisarz. Moje zdumienie było tym większe, że ów komisarz na posiedzeniu rady miasta w dniu 28 marca 2007 r. poinformował radnych i mieszkańców, że jego głównym zadaniem jest jak najszybsze doprowadzenie do wyborów uzupełniających, mimo wiedzy, że dotychczasowy burmistrz złożył zaskarżenie uchwały rady miasta o wygaśnięciu jego mandatu do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Nadmieniam, że dotyczy to burmistrza, który jako pierwszy publicznie uznał swój błąd i przeprosił mieszkańców, co wielokrotnie dawali za przykład w mediach przedstawiciele rządu oraz posłowie Prawa i Sprawiedliwości.

Panie Premierze, w związku z tym proszę o odpowiedź na następujące pytania. Czy pan premier chce mimo wyroku Trybunału Konstytucyjnego doprowadzić do wyborów tam, gdzie rady miast na ogół ze względów politycznych szybko, nie czekając na rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego, podjęły uchwały o wygaszaniu mandatów wójtom, burmistrzom, prezydentom? Czy wyznaczeni przez pana premiera komisarze będą swoimi działaniami próbowali poprzez szybkie organizowanie wyborów wyprzedzać wyroki wojewódzkich sądów administracyjnych w sprawie zaskarżeń wygaśnięcia mandatów? Czy nie szkoda samorządowych, publicznych pieniędzy na płace dla komisarzy? Bo zapewne po wyrokach wojewódzkich sądów administracyjnych powracający wójtowie, burmistrzowie i prezydenci będą mieli nadpłacone pensje. Czy wreszcie, jeżeli już komisarze musieli być powołani dla dobra funkcjonowania miast - bo ufam, że taka była jednak intencja pana premiera - nie mogli nimi zostać wybrani demokratycznie samorządowcy, oczywiście tylko ci, którzy, mimo spóźnienia, złożyli oświadczenia majątkowe i zaskarżyli wygaszenie swojego mandatu do wojewódzkich sądów administracyjnych?

Bardzo proszę o odpowiedź na moje pytania. Z poważaniem, Zbigniew Szaleniec. Dziękuję.

Odpowiedź ministra spraw wewnętrznych i administracji:

Warszawa, dnia 26.04.2007 roku

Pan
Bogdan Borusewicz
Marszałek Senatu RP

Szanowny Panie Marszałku,

Nawiązując do pisma z dnia 11 kwietnia 2007 roku (sygn. DSPA-4404-14/07) Pana Adama Lipińskiego Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów przekazującego oświadczenie Senatora RP Pana Zbigniewa Szaleńca złożone podczas 30. posiedzenia Senatu RP w dniu 29 marca 2007 roku w sprawie wstrzymania się od wyznaczania komisarzy do czasu wydania rozstrzygnięć przez wojewódzkie sądy administracyjne w sprawie zaskarżonych przez wójtów, burmistrzów i prezydentów uchwał rad gmin, bądź postanowień zastępczych wojewodów dotyczących wygaśnięcia mandatów, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

Na wstępie wskazać należy, iż na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 marca 2007 roku (sygn. akt K 8/07) moc utraciły nie tylko przepisy formułujące sankcję w postaci wygaśnięcia mandatu za nieterminowe złożenie oświadczeń [art. 190 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 16 lipca 1998 roku Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz. U. z 2003 roku Nr 159, poz. 1547 z późn. zm.) i art. 26 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 20 czerwca 2002 roku o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz. U. Nr 113, poz. 984 z późn. zm.)] ale również przepis, w którym określono termin złożenia oświadczenia o działalności gospodarczej prowadzonej przez małżonka oraz oświadczenia o umowach cywilnoprawnych zawartych przez małżonka [art. 24j ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 roku Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.)]. Zgodnie z art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji RP - orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, co jest równoznaczne z utratą mocy obowiązującej danego aktu normatywnego (lub jego części). Przedmiotowy wyrok ogłoszony został w Dzienniku Ustaw z dnia 19 marca 2007 roku Nr 48, poz. 327.

Stosownie do treści nieobowiązującego już art. 26 ust. 1 pkt 1a ww. ustawy o bezpośrednim wyborze wójta burmistrza i prezydenta miasta oraz art. 190 ust. 1 pkt 1a ww. ustawy Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw niezłożenie przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta lub radnego w terminach, określonych w odrębnych przepisach: oświadczenia o swoim stanie majątkowym, oświadczenia o działalności gospodarczej prowadzonej przez małżonka, oświadczenia o umowach cywilnoprawnych zawartych przez małżonka lub informacji o zatrudnieniu, rozpoczęciu świadczenia pracy lub wykonywania czynności zarobkowych albo zmianie stanowiska małżonka - skutkowało wygaśnięciem mandatu.

W przypadku zaistnienia jednej z ww. okoliczności, wygaśnięcie mandatu stwierdza rada gminy, w drodze uchwały. Jeżeli rada gminy, wbrew temu obowiązkowi, nie podejmie uchwały w sprawie wygaśnięcia mandatu, wojewoda wzywa radę do podjęcia uchwały w terminie 30 dni (art. 98a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu - wojewoda wydaje zarządzenie zastępcze, które staje się prawomocne z upływem terminu do wniesienia skargi do sądu administracyjnego, bądź z datą oddalenia lub odrzucenia skargi przez sąd. Wobec powyższego, konsekwencją wygaśnięcia mandatów jest obowiązek podjęcia przewidzianych prawem działań, prowadzących do unormowania sytuacji w samorządach. Stosownie do art. 28f i 28d ww. ustawy o samorządzie gminnym w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, Prezes Rady Ministrów wyznacza osobę pełniącą funkcję wójta do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta oraz zarządza wybory przedterminowe.

W odniesieniu do nominacji komisarza w Czeladzi, jak i w pozostałych przypadkach wskazać należy, iż wyznaczenie osoby pełniącej funkcję organu wykonawczego gminy nastąpiło w związku z podjęciem uchwały w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu po przedstawieniu kandydatury przez właściwego wojewodę - przedstawiciela Rządu w województwie.

Stosownie do art. 190 ust. 4 Konstytucji RP orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. Zatem jednym ze skutków orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego może być uchylanie aktów w sprawie wygaśnięcia mandatu (uchwał oraz zarządzeń zastępczych).

Jednocześnie podkreślić należy, iż uchwały oraz prawomocne zarządzenia zastępcze, którymi stwierdzono wygaśnięcie mandatów w oparciu o przepisy, których niezgodność z Konstytucją RP stwierdził Trybunał Konstytucyjny do czasu wzruszenia w przewidzianym prawem trybie - korzystają z domniemania prawidłowości i są wykonalne. Z tego też względu należy uznać, iż w okresie obowiązywania tych aktów istnieją podstawy do sprawowania funkcji organów wykonawczych gmin przez osoby wyznaczone przez Prezesa Rady Ministrów w trybie art. 28f ww. ustawy o samorządzie gminnym, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranych następców. Dlatego też uznać należy, iż dopiero ewentualne prawnie skuteczne wzruszenie aktów stwierdzających wygaśnięcia mandatu może stanowić podstawę do odwołania tych osób z zajmowanych funkcji.

Rozważając kwestię zarządzenia przedterminowych wyborów do organów wykonawczych gmin należy mieć na uwadze, iż w ich wyniku mogą powstać nieodwracalne skutki prawne tj. mogą zostać wybrani nowi wójtowie. Jeżeli akt stwierdzający wygaśnięcie mandatu zostałby uchylony po obsadzeniu mandatu w wyniku wyborów przedterminowych w danej jednostce samorządu terytorialnego, to dwie osoby dysponowałyby uzyskanym w drodze wyborów powszechnych mandatem wójta. W kontekście sentencji cytowanego powyżej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego oraz treści art. 190 ust. 4 Konstytucji RP (w którym mowa jest o uchyleniu aktów wydanych na podstawie niezgodnych z Konstytucją RP przepisów) zarządzanie wyborów przedterminowych w przypadku, gdy uruchomiono procedury mogące skutkować wzruszeniem aktów w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu - może budzić wątpliwości.

Z wyrazami szacunku

MINISTER

Spraw Wewnętrznych i Administracji

z up. Jarosław ZIELIŃSKI

Sekretarz Stanu

* * *

Oświadczenie senatora Mirosława Adamczaka złożone na 30. posiedzeniu Senatu:

Oświadczenie skierowane do minister pracy i polityki społecznej Anny Kalaty

Na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (DzU Nr 221, poz. 2199 z późn. zmianami) zwracam się do Pani Minister o udzielenie mi informacji na temat stanu zaawansowania prac nad projektem ustawy umożliwiającej osobom niespełniającym wszystkich warunków koniecznych do przejścia na wcześniejszą emeryturę przejście na tak zwaną emeryturę pomostową.

Sprawa, w której chciałbym zwrócić się do Pani Minister z prośbą o informację, dotyczy grupy osób o dużym stażu pracy, które nie spełniają potrzebnego do uzyskania świadczenia emerytalnego warunku osiągnięcia odpowiedniego wieku.

Według informacji podawanych przez serwis internetowy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej możliwość skorzystania z emerytury pomostowej będzie przysługiwała ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które były zatrudnione w szczególnych warunkach lub wykonywały pracę o szczególnym charakterze, a które nie będą mogły skorzystać z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę do dnia 31 grudnia 2007 r. W założeniach do projektu ustawy przewiduje się również, na obecnym etapie prac, że emerytury pomostowe będą przysługiwały osobom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które nie mają minimalnego wieku emerytalnego, a warunki pracy są niewskazane dla kontynuowania pracy. Niemniej jednak niezależnie od stażu pracy także i w wypadku ubiegania się o emeryturę pomostową nadal utrzymany będzie parytet osiągniętego wieku w wymiarze sześćdziesięciu lat dla mężczyzn i pięćdziesięciu pięciu lat dla kobiet.

Chciałbym w tym oświadczeniu zwrócić uwagę na grupę osób, które nie osiągnęły tego wieku, a które przepracowały ponad trzydzieści pięć, a nawet czterdzieści lat w swojej dotychczasowej karierze zawodowej. Takie osoby często mają już zrujnowane zdrowie albo są w na tyle złym stanie zdrowia, że nie mają większych szans na odnalezienie się na rynku pracy, ale nie kwalifikują się do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy. Takich osób trafia do mojego biura senatorskiego w ostatnim czasie wiele, a obecny stan prawny sprawia, że nie jestem w stanie zaproponować im żadnego rozwiązania ich trudnej sytuacji życiowej.

Planowane zmiany w zakresie przyznawania uprawnień do emerytury pomostowej mogą być pomocne w zapewnieniu tym osobom godnego życia do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego przewidzianego przepisami o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednakże próg wiekowy określony odpowiednio na sześćdziesiąt i pięćdziesiąt pięć lat jest w wielu wypadkach zbyt wysoki. Po prostu grupa osób, które rozpoczęły swoją karierę zawodową w wieku piętnastu lub szesnastu lat i zakończyły ją w wieku ponad pięćdziesięciu lat jest na tyle znacząca, że nie sposób nie wziąć jej pod uwagę przy tworzeniu założeń do nowych przepisów o emeryturach pomostowych. W ich wypadku określanie jakiejś górnej granicy wieku, jaki uprawniałby do uzyskania tymczasowego świadczenia emerytalnego, jest głęboko niesprawiedliwe i krzywdzące, i nie uwzględnia kilkudziesięciu lat pracy, kiedy nie tylko płacili składki emerytalne, ale także wnieśli swoją pracą znaczący wkład w rozwój tego kraju.

Mając to na uwadze chciałbym zasugerować, by przy okazji prac nad przyszłą ustawą o emeryturach pomostowych uwzględnić tę grupę osób i dla nich - ludzi, których kariera zawodowa zamyka się w trzydziestu pięciu i czterdziestu latach pracy - nie stosować warunku osiągnięcia wieku sześćdziesięciu i pięćdziesięciu pięciu lat życia. Zdaję sobie doskonale sprawę z kosztów wprowadzenia tego typu uregulowań i konsekwencji dla budżetu państwa. Wiem też, że w Polsce tylko niespełna 60% populacji to ludzie pracujący zawodowo. Ale w moim głębokim przekonaniu powinniśmy brać pod uwagę również względy społeczne. Nie można nie zauważyć faktu, że ci ludzie zapracowali przez tak wiele lat w wystarczającym stopniu na swoją emeryturę i w pełni zasługują na to, by nie byli pozbawieni środków do życia, by mogli spędzić ostatnie swoje lata w godny sposób.

W związku z tym prosiłbym o rozważenie możliwości uwzględnienia mojej propozycji w toku przygotowywania nowych uregulowań w zakresie emerytur pomostowych oraz skalkulowanie, jakie byłyby finansowe możliwości wprowadzenia ich w życie.

Z wyrazami szacunku

Franciszek Mirosław Adamczak
senator Rzeczypospolitej Polskiej

Odpowiedź minister pracy i polityki społecznej:

Warszawa, 26 kwietnia 2007 r.

Pan
Bogdan Borusewicz
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

W odpowiedzi na pismo Pana Marszałka z dnia 3 kwietnia br., znak: znak: BPS/DSK-043-240/07, przy którym przesłane zostało oświadczenie Senatora Pana Mirosława Adamczaka, w sprawie utrzymania możliwości przechodzenia na wcześniejsze emerytury osobom z długoletnim (35-40 lat) stażem emerytalnym, pragnę uprzejmie przedstawić, co następuje.

Celem reformy emerytalnej wprowadzonej z dniem 1 stycznia 1999 r. było m. in. zniesienie wszystkich przywilejów istniejących w ramach starego systemu emerytalnego przy zapewnieniu jednakowego traktowania wszystkich uczestników pod względem wieku emerytalnego, sposobu opłacania składek i obliczania wysokości świadczeń.

Według twórców reformy "przywileje branżowe były w znacznym stopniu dziedzictwem epoki gospodarki planowej, wiele z nich wprowadzono w latach 80., w okresie stanu wojennego, lecz niektóre z nich miały znacznie wcześniejsze początki." Ich zdaniem "zniesienie wszystkich przywilejów w zakresie prawa do wcześniejszych emerytur przyczyniłoby się w ogromnym stopniu do poprawy finansów systemu emerytalnego, ponieważ koszt wcześniejszego przejścia na emeryturę stanowił przed 1999 rokiem równowartość 12 punktów procentowych całości składki wynoszącej wówczas 45% wynagrodzenia.

Należy mieć na uwadze, że obciążenie Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kosztami wypłaty wcześniejszych emerytur jest bardzo duże. Według danych ZUS, w 2005 roku wypłacił wcześniejsze emerytury na kwotę 17 235 954,0 tys. zł. W grudniu 2005 r. emerytury w wieku poniżej powszechnego wieku emerytalnego otrzymywało 1068,8 tys. osób.

Nie bez znaczenia jest również sytuacja demograficzna w naszym kraju. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-64 lata w Polsce jest najniższy w krajach Unii Europejskiej i w 2004 wyniósł 51,7 (w porównaniu do 51,2 w 2003 r.). Oznacza to, że niewiele więcej niż jeden na dwóch Polaków w wieku produkcyjnym pracuje i jest objęty ubezpieczeniem społecznym. Szczególnie niski jest wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 55-64 lata, który wynosi 26,2. Jest on szczególnie niski dla kobiet, z których mniej niż jedna na pięć w tym wieku pracuje. Taki niski poziom zatrudnienia starszych pracowników jest także efektem możliwości korzystania ze świadczeń społecznych - wcześniejszych emerytur, świadczeń przedemerytalnych, a w przeszłości także zasiłków przedemerytalnych i rent z tytułu niezdolności do pracy.

Niski efektywny wiek wycofywania się z rynku pracy związany jest z budowaniem od lat zachęt do wcześniejszej dezaktywizacji, która miała na celu absorpcję części efektów transformacji i gwałtownych przemian na rynku pracy, przede wszystkim w obszarze popytu na pracę.

Jednym z założeń reformy systemu ubezpieczeń społecznych jest stopniowe wygaszanie a nie rozbudowywanie przywileju wcześniejszego przejścia na emeryturę. W powszechnym systemie emerytalnym przyjęto regułę, iż uprawnienia emerytalne wszystkich ubezpieczonych, którzy płacili taką samą składkę, będą takie same. Wszelkie dodatkowe uprawnienia powinny być finansowane z odrębnych źródeł, innych niż powszechna składka na ubezpieczenie emerytalne, a także powinny być regulowane w trybie odrębnym.

Zmiany w możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej wprowadzane są stopniowo i są uzależnione od wieku ubezpieczonego oraz stażu pracy. Obecnie osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. mogą przechodzić na wcześniejsze emerytury według zasad obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1999 r. określonych przepisami rozdziału 2 w dziale II ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Ubezpieczeni, urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., mogą skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury, jeśli do końca 2007 r. spełnią określone warunki dotyczące wieku oraz stażu pracy oraz nie podpisali umowy z otwartym funduszem emerytalnym (OFE) lub złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa. Po tej dacie wcześniejsze zakończenie aktywności zawodowej będzie możliwe jedynie zgodnie z zasadami określonymi w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz w przypadku górników. Art. 184 ww. ustawy zapewnia osobom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., zatrudnionym w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, czyli w dniu 1 stycznia 1999 r., osoby te spełniały wymagane warunki stażowe.

Generalnie osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które nie skorzystają z przepisów przejściowych ustawy o emeryturach i rentach z FUS, będą mogły przejść na emeryturę w wieku 60 lat - kobiety, albo 65 lat - mężczyźni.

Natomiast osoby pracujące w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zawodach, branżach lub na stanowiskach, które to warunki, uprawniały do wcześniejszej emerytury, powinny zostać objęte rozwiązaniami projektowanej ustawy o emeryturach pomostowych. Projektowana ustawa stanowi realizację zapowiedzi zawartej w ustawie o emeryturach i rentach z FUS w momencie wprowadzania reformy systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce.

Osoby, pracujące przed 1999 rokiem w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, tj. w zawodach, branżach lub na stanowiskach, których wykonywanie według obecnie obowiązujących przepisów uprawniało do wcześniejszej emerytury, a które bez uchwalenia nowej ustawy nie miałyby szczególnych uprawnień z tego tytułu, będą uprawnione do świadczeń wynikających z ustawy o emeryturach pomostowych.

Przygotowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej projekt ustawy o emeryturach pomostowych w najbliższym czasie będzie poddany szerokim konsultacjom, w tym m. innymi z partnerami społecznymi.

Z poważaniem

MINISTER PRACY

I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Anna Kalata

* * *

Oświadczenie senatora Janusza Gałkowskiego złożone na 29. posiedzeniu Senatu:

Oświadczenie skierowane do wiceprezes Rady Ministrów, minister finansów Zyty Gilowskiej

Szanowna Pani Minister!

Oświadczenie dotyczy informacji zawartych w artykułach "Podatkowy zawód" autorstwa Huberta Salika oraz "Fiskus będzie drenował nasze portfele" Pawła Rochowicza ("Dziennik - Polska, Europa, Świat" nr 178/2006 r. z dnia 17 listopada 2006 r.).

Wiadomo już, jakie podatki zapłacimy w przyszłym roku. Sejm przyjął pakiet ustaw podatkowych, ale niestety, skala podatkowa pozostaje bez większych zmian i jeszcze przez najbliższe dwa lata będziemy rozliczać dochody według trzystopniowej progresji. Oznacza to, że postulat uproszczenia przepisów podatkowych nie został spełniony. Uchwalona ostatnio istotna zmiana wprowadzająca dwie stawki podatkowe ma zacząć obowiązywać dopiero po 1 stycznia 2009 r. W konsekwencji oznacza to, że jak na razie, to jest w odniesieniu do dochodów uzyskanych w 2006 r., skala podatkowa w zasadzie pozostaje bez zmian.

Zwracam się z uprzejmą prośbą o poinformowanie mnie, czy dane za rok 2005 podane przez "Dziennik", dotyczące wysokości obciążenia miesięcznej pensji w czteroosobowej rodzinie na poziomie 42,1%, zgadzają się ze stanem faktycznym. Jakie są przyczyny zwiększenia się tej kwoty i ewentualnie w jakiej perspektywie czasowej możliwe jest jej zmniejszenie? Pomimo wielu obietnic nie udało się obniżyć stawek podatkowych. Co spowodowało tak znaczne opóźnienie wprowadzenia dwóch stawek procentowych, 18 i 32%, w miejsce 19, 30 i 40%?

Zwracam się do Pani Minister z wnioskiem o opinię w tej sprawie oraz o informację o ewentualnych podjętych działaniach mających na celu zmiany w systemie podatkowym.

Z wyrazami szacunku

Janusz Gałkowski
senator RP

Odpowiedź ministra finansów:

Warszawa, dnia 26 kwietnia 2007 roku

Pan
Bogdan Borusewicz
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

Odpowiadając na przekazane przy piśmie z dnia 27 marca br. Nr BPS/DSK-043-172/07 oświadczenie złożone przez Pana Senatora Janusza Gałkowskiego, z dnia 15 lutego 2007 r., w sprawie zmian w wysokości obciążeń podatkowych dochodów osób fizycznych, uprzejmie wyjaśniam.

Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw wprowadza zmiany wpływających na obniżenie obciążeń podatkowych pracowników. Do nich zaliczyć należy m.in.:

- zmiany w zakresie skali podatkowej, tj. podwyższenie kwoty zmniejszającej podatek oraz progów podatkowych w latach 2007 i 2008, a następnie wprowadzenie od 1 stycznia 2009 r. dwustopniowej skali podatkowej ze stawkami 18% i 32% z progiem 85 528 zł,

- podwyższenie kosztów uzyskania przychodów ze stosunku pracy (np. podstawowych kosztów z 1.227 zł do 1.302 zł od 2007 r. i 1.335 zł od 2008 r).

Podkreślić należy, że w latach 2002-2006 bez zmian pozostawały progi podatkowe, stawki 19%, 30% i 40% obowiązują od 1998 r., a kwota zmniejszająca podatek nie ulegała zmianie w latach 2004 - 2006.

Zmiany w zakresie skali podatkowej z uwagi na znaczne koszty budżetowe zostały rozłożone na trzy lata budżetowe.

Jednocześnie podkreślić należy, że cytowany przez Pana Senatora J. Gałkowskiego wskaźnik obciążenia miesięcznej pensji czteroosobowej rodziny w 2005 r. na poziomie 42,1%, przytaczany m.in. przez "Dziennik" w artykule Pawła Rochowicza "Podatkowy zawód", dotyczy całkowitego obciążenia kosztów pracy podatkiem dochodowym, składką na ubezpieczenie zdrowotne i składkami na ubezpieczenia społeczne (ponoszonymi zarówno przez pracownika i pracodawcę). Źródłem danych jest opracowanie pt. "Taxing Wages. Special Feature: Part- Time Work and Taxing Wages", publikowane przez OECD. Wzrost tego wskaźnika z 41,8% w 2004 r. do 42,1% w 2005 r. wynika głównie z podwyższenia stopy składki na ubezpieczenie zdrowotne o kolejne 0,25 pkt procentowego, tj. z 8,25% w 2004 r. do 8,50% w 2005 r.

Analizując przytoczony przykład czteroosobowej rodziny należy zaznaczyć, że obciążenie wynagrodzenia brutto podatkiem, zgodnie z metodologią przyjętą przez OECD, wynosi w tym cytowanym przykładzie zaledwie 4,6 %, główną cześć obciążenia stanowią natomiast składki na powszechne ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Szczegółowe rozliczenie omawianego przykładu prezentowane jest na str. 331 cytowanego wyżej opracowania OECD.

Mając na uwadze wysokie obciążenie wynagrodzeń składkami na ubezpieczenia społeczne został przygotowany projekt ustawy, zawierający propozycje zmian w zakresie obniżenia stopy składki na ubezpieczenie rentowe. Zmniejszenie obciążeń z tytułu obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie rentowe proponuje się wprowadzić dwuetapowo. Od 1 lipca 2007 r. zakłada się obniżenie składek rentowych o 3 pkt procentowe, tj. z 13% do 10%. Przy czym w 2007 r. zmniejszenie składki rentowej o 3 pkt dotyczyłoby wyłącznie tej części składki, która jest opłacana ze środków pracownika, tj. z 6,5% do 3,5%. Od 1 stycznia 2008 r. nastąpiłoby dalsze obniżenie stopy procentowej składek rentowych o 4 pkt procentowe (obniżka z 10% do 6% podstawy wymiaru). Zakłada się, iż od 1 stycznia 2008 r. część składki pracodawcy zostanie obniżona o 2 pkt procentowe (z 6,5% do 4,5%), a składka pracownicza zostanie obniżona o kolejne 2 pkt procentowe, tj. z 3,5% do 1,5% podstawy wymiaru.

Z poważaniem

Z upoważnienia Ministra Finansów

PODSEKRETARZ STANU

Jacek Dominik

* * *

Oświadczenie senatora Adama Bieli, złożone na 29. posiedzeniu Senatu:

Oświadczenie skierowane do minister pracy i polityki społecznej Anny Kalaty oraz do ministra sprawiedliwości, prokuratora generalnego RP Zbigniewa Ziobry

Wielce Szanowna Pani Minister!

Wielce Szanowny Panie Ministrze!

Do mojego biura senatorskiego w Lublinie zgłosiła się pani Irena Niderla, zamieszkała w Zamościu, wieloletnia księgowa, obecnie emerytka. Zgłosiła się w sprawie nieprawidłowości związanych z naliczaniem przez ZUS świadczeń emerytalnych. Podnosi ona trzy następujące sprawy.

Sprawa pierwsza. Zaniżenie waloryzacji świadczeń emerytalnych za lata 2001-2006. na sumę netto 1 tysiąc 850 zł.

Sprawa druga. Przeliczane dla niej przez ZUS świadczenia za okres zatrudnienia w czasie pobierania przez nią wcześniejszej emerytury oraz opłacania składek przez czterdzieści osiem miesięcy w oparciu o ustawę ogłoszoną w Dzienniku Ustaw z 2004 r., nr 39 poz. 353, uważa ona za niewłaściwe. Zgodnie z tą ustawę ZUS był zobowiązany z urzędu przeliczyć jej świadczenia od 1 lipca 2004 r., a nie od 1 stycznia 2006 r. Pani Niderla uważa, że wiele lat oczekiwała na uregulowania prawne tej sprawy. Mimo iż pracowała wiele lat przed 1 lipca 2004 r., płacąc spore składki do ZUS, nie uzupełniono jej świadczeń na bieżąco. Kiedy jednak uchwalono ustawę nakazującą uzupełnić te świadczenia, ZUS miał obowiązek ponownie je przeliczyć od 1 lipca 2004 r., a nie od 1 stycznia 2006 r. Zaniedbanie ZUS w tej sprawie naraziło ją na straty, według jej wyliczeń, w kwocie netto 1 tysiąc 950 zł.

Sprawa trzecia. ZUS faktycznie zaniżał jej świadczenia emerytalne od 1993 r. do dnia wejścia w życie ustawy nakazującej waloryzację rent i emerytur, to jest do dnia 1 stycznia 1996 r. ZUS nie przystąpił wówczas do uzupełnienia jej świadczeń z urzędu, mimo iż był do tego zobowiązany zarówno orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 stycznia 1993 r., jak i ustawą rewaloryzacyjną, która weszła w życie 1 stycznia 1996 r. ZUS w odpowiedzi na jej pismo w tej sprawie powołuje się na ustawę ogłoszoną w Dzienniku Ustaw z 2004 r., nr 39 poz. 353, a nie z 1996 r. Najbardziej zdumiewające w tym wszystkim jest jej zdaniem to, że ZUS ma zamiar faktycznie przeliczać jej świadczenia od 2007 r., a nie od 1996 r.

Pani Irena Niderla uważa, że ZUS trzykrotnie od lat zaniżał jej świadczenia, co, jej zdaniem, sumowałoby się do kwoty netto około 6 tysięcy 300 zł zaległości bez odsetek. Domaga się ona od organów ZUS zlikwidowania wszystkich błędów i uczciwego wyliczenia należności emerytalnych zgodnie z przepisami prawa.

Z uwagi na szersze tło społeczne przedstawionych spraw usilnie proszę o ich dokładne zbadanie, a w przypadku stwierdzenia faktycznych błędów proszę też o wystąpienie do ZUS ze stosownymi uwagami. Proszę również rozważyć zasugerowanie ZUS, aby poinformował emerytów o konieczności składania przez nich stosownych wniosków, dotyczących korekty kwot bazowych świadczeń emerytalnych za lata 1996-2005, jeśli chcą ubiegać się o wypłatę zaległych waloryzacji. Poinformowanie takie mogłoby mieć miejsce przy okazji wypłaty emerytur.

W załączeniu przesyłam kopie korespondencji pani Ireny Niderli z ZUS.

Z wyrazami szacunku

Adam Biela

Odpowiedź ministra pracy i polityki społecznej:

Warszawa, dn. 26 kwietnia 2007 r.

Pan
Bogdan Borusewicz
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

W odpowiedzi na przekazany przy piśmie Wicemarszałka Senatu RP, znak BPS/DSK-043-191/07, tekst oświadczenia złożonego przez senatora Adama Bielę podczas 29 posiedzenia Senatu RP uprzejmie wyjaśniam, jak następuje:

W oświadczeniu senatora Adama Bieli poruszony został problem związany z nieprawidłowym naliczeniem przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych świadczenia emerytalnego Pani Irenie N. z Zamościa.

Ponieważ, zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.), zwanej dalej "uosus", zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone ustawą wykonuje, między innymi, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zwany dalej "Zakładem, po otrzymaniu wystąpienia Pana Marszałka zwróciłam się do Prezesa Zakładu z prośbą o przedstawienie stanu faktycznego sprawy i o ustosunkowanie się do zarzutów przedstawionych w oświadczeniu Pana senatora Adama Bieli.

W odpowiedzi Prezes Zakładu - pismo znak: 992700/61/727/2007/SEL z dnia 18 kwietnia 2007 r. - poinformowała, że Zakład dokonywał waloryzacji świadczeń wg zasad wynikających z obowiązujących przepisów, w okresie do 31.12.1995 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji, zaś w 1996 roku zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji.

Natomiast w roku 1997 i 1998 r. waloryzacja emerytur i rent dokonywana była wg zasad określonych przepisami ustawy dnia 25 października 1996 r. o waloryzacji. Obecne zasady waloryzacji świadczeń określone zostały w art. 88-92 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą o emeryturach i rentach".

Na podstawie art. 194a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach przeliczeniu podlegają emerytury i renty, które zostały obliczone od kwoty bazowej stanowiącej mniej niż 100 % przeciętnego wynagrodzenia. W myśl ust. 5 art. 194 a tej ustawy dla świadczeń przysługujących emerytom i rencistom urodzonym po dniu 31 grudnia 1929 r. podwyższa się kwotę bazową do:

1) do 94,5 % przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia wysokości świadczenia w dniu jego przyznania - od dnia 1 marca 2007 r.;

2) do 96 % przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia wysokości świadczenia w dniu jego przyznania - od dnia 1 marca 2008 r.;

3) do 98 % przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia wysokości świadczenia - w dniu jego przyznania - od dnia 1 marca 2009 r.;

4) do 100 % przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia wysokości świadczenia w dniu jego przyznania - od dnia 1 marca 2010 r.

Ponownego obliczania świadczeń, od podwyższonej kwoty bazowej, organ rentowy dokonuje z urzędu, bez konieczności zgłaszania wniosku w tej sprawie, zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 194a ust. 7.

Ponieważ Pani Irena N. jest urodzona w 1930 r. dlatego też jej emerytura uległa przeliczeniu, po raz pierwszy, od dnia 1 marca 2007 r.

Ponadto Prezes Zakładu poinformowała, że każdorazowo przy zmianie wysokości świadczeń emeryci i renciści otrzymują decyzje, w których podany jest sposób ustalenia nowej wysokości świadczenia, informacje o przepisach prawnych, na których jest oparta oraz pouczenie o terminie i trybie odwołania.

Informacja przekazana przez Prezesa Zakładu wskazuje na to, że zarzuty P. Ireny N., dotyczące wysokości emerytury, były już przedmiotem postępowania odwoławczego i Sąd Apelacyjny w Lublinie, wyrokiem z dnia 3 grudnia 2003 r. oddalił apelację wnioskodawczyni.

Zgodnie z art. 116 ust. 1 postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Natomiast stosownie do postanowień art. 129 ust. 1 tej ustawy o emeryturach i rentach Świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Pani Irena N., pobierając wcześniejszą emeryturę, w styczniu 2006 r. zgłosiła wniosek o emeryturę z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Wobec tego, że po przyznaniu wcześniejszej emerytury podlegała przez okres ponad 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu, część socjalną nowej emerytury obliczono, zgodnie z art. 53 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach., od kwoty bazowej z daty nabycia prawa do tej emerytury, wynoszącej 1903,03 zł i wypłacono wyrównanie od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek.

Obliczenie emerytury w myśl tego przepisu, od daty jego wejścia w życie, wymagałoby zastosowania kwoty bazowej obowiązującej wówczas, a więc niższej, co spowodowałoby obniżenie emerytury.

Wyrażam przekonanie, iż powyższe wyjaśnienia, w świetle obowiązujących regulacji prawnych oraz stanu faktycznego sprawy, uzna Pan Marszałek za wyczerpujące.

Z poważaniem

MINISTER PRACY

I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Anna Kalata

* * *

Oświadczenie senator Anny Kurskiej złożone na 29. posiedzeniu Senatu:

Oświadczenie skierowane do ministra środowiska Jana Szyszki

Szanowny Panie Ministrze!

Na postawie umowy zawartej przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z burmistrzem miasta i gminy Gniew z dnia 23 listopada 2001 r. i aneksu nr 2/171 z dnia 20 czerwca 2005 r. w sprawie realizacji obowiązków wynikających z umowy pożyczki nr 526/2004/Wn11/OW-OK-KP/P ustalono, że umorzenie pożyczki w wysokości 50% wypłaconej kwoty nastąpi w terminie do dnia 31 grudnia 2005 r. po osiągnięciu efektu ekologicznego.

Wobec spełnienia wszystkich warunków umowy w dniu 16 stycznia 2006 r. gmina wystąpiła z wnioskiem o spełnienie przyrzeczonego umorzenia w kwocie 2 milionów 95 tysięcy 100 zł stanowiącego 50% przedmiotowej pożyczki. Pomimo upływu jednego roku i dwóch miesięcy oraz próśb o przyspieszenie rozpatrzenia wniosku w pismach z 1 marca, 30 czerwca i 17 sierpnia 2006 r. i niekwestionowania zasadności wniosku gminy fundusz nie realizuje warunku przewidzianego w §10 cytowanej umowy, narażając gminę na ograniczenie płynności finansowej i płacenie odsetek.

Zwracam się więc do Pana Ministra o spowodowanie wywiązania się przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z przyjętych na siebie zobowiązań, zagwarantowanych umową.

Łączę wyrazy szacunku

Anna Kurska

Odpowiedź ministra środowiska:

Warszawa, dnia 26 kwietnia 2007 r.

Pan
Bogdan Borusewicz
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

Nawiązując do pisma z dnia 27.03.2007 roku, znak BPS/DSK-043-199/07, dotyczącego prośby o ustosunkowanie się do oświadczenia złożonego przez panią senator Annę Kurską na 29 posiedzeniu Senatu w dniu 15.03.2007 roku w sprawie umorzenia części pożyczki udzielonej gminie Gniew na podstawie umowy nr 526/2004/Wn11/OW-OK.-KP/P z dnia 23.11.2004 roku oraz aneksu nr 2/171 z dnia 20.06.2005 roku, zawartych z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, poniżej przedstawiam następujące informacje.

Zgodnie z § 10 ww. umowy w brzmieniu ustalonym aneksem nr 2, pożyczkodawca, czyli NFOŚiGW, na wniosek pożyczkobiorcy umorzy 50% wypłaconej kwoty pożyczki po spełnieniu przez pożyczkobiorcę łącznie następujących warunków:

- przedsięwzięcie zostało wykonane w zakresie określonym w harmonogramie rzeczowo-finansowym, w terminie określonym w umowie,

- został osiągnięty efekt ekologiczny określony w umowie, w terminie do dnia 31.07.2005 r., lecz nie później niż do dnia 31.12.2005 r.,

- pożyczkobiorca wywiązał się z obowiązku uiszczenia opłat i kar stanowiących przychody NFOŚiGW oraz z innych zobowiązań określonych w umowach zawartych z NFOŚiGW,

- odsetki z tytułu oprocentowania pożyczki spłacano w terminach określonych w umowie.

Należy zatem zauważyć, że w umowie nie została podana data umorzenia pożyczki określona na dzień 31.12.2005 r. § 11 umowy stanowi natomiast, że umorzenie zostanie dokonane przez proporcjonalne obniżenie wysokości wszystkich rat kapitałowych lub odpowiednie umorzenie ostatnich rat kapitałowych. Gmina Gniew pismem z dnia 30.03.2007 r. została poinformowana przez służby NFOŚiGW, że zostały spełnione przesłanki (zawarte w § 10 umowy) do umorzenia 50% wypłaconej kwoty pożyczki, a umorzeniu podlegać będą ostatnie raty pożyczki. Zgodnie z harmonogramem zawartym w § 5 umowy, spłaty rat pożyczki zostały rozłożone do dnia 20.12.2015 r., a dzień, z którym ma nastąpić umorzenie części pożyczki, przypada na 20.12.2013 r. Natomiast decyzja o umorzeniu pożyczki zakładając, że w dalszym ciągu spełnione będą wszystkie warunki umorzenia, w szczególności warunek terminowej spłaty odsetek od udzielonej pożyczki, zostanie podjęta na sześć miesięcy przed planowaną datą umorzenia, czyli w czerwcu 2013 r. (na okres po 20.12.2013 r. przypada spłata rat kapitałowych o najwyższej wartości - ta część pożyczki podlegałaby umorzeniu).

Ponadto, pragnę poinformować, że nie Minister Środowiska, a NFOŚiGW jako pożyczkodawca i jedna ze stron umowy ma prawo podejmować decyzje w sprawie umorzenia części pożyczki, kierując się zapisami zawartymi w umowie oraz wytycznymi określonymi w dokumencie pn. "Zasady udzielania i umarzania pożyczek oraz udzielania poręczeń, kredytów i dotacji ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej".

Uprzejmie proszę o przyjęcie do wiadomości powyższych wyjaśnień.

Z poważaniem

Z up. Ministra

Podsekretarz Stanu

Agnieszka Bolesta

* * *

Oświadczenie senatora Franciszka Adamczyka złożone na 29. posiedzeniu Senatu:

Oświadczenie skierowane do prezesa Rady Ministrów Jarosława Kaczyńskiego

Na mocy decyzji Rady Ministrów z dnia 17 maja 2006 r. Polska przystąpiła do "Międzyrządowego reżimu stymulującego konkurencyjność Europejskiego Rynku Obronnego". Częścią składową tej decyzji było również postanowienie o uruchomieniu specjalnych mechanizmów osłonowych mających za zadanie zapobieżenie pogorszeniu kondycji polskich przedsiębiorstw zbrojeniowych. Pakiet tych rozwiązań obejmował między innymi opracowanie programu mobilizacji gospodarki i przyjęcie w budżecie planowanym na 2007 r. właściwych środków przeznaczonych na utrzymanie nieczynnych mocy produkcyjnych i remontowych.

Trzeba też wyjaśnić inną ważną sprawę: "W dniu 21 listopada 2005 r. Rada Sterująca EDA w formule ministrów obrony jednogłośnie - również głosem Polski - podjęła decyzję o wprowadzeniu z dniem 1 lipca 2006 r. dobrowolnego, niewiążącego prawnie oraz opartego na zasadzie wzajemności międzyrządowego reżimu, którego celem jest stymulowanie konkurencyjności w zakresie zamówień obronnych". Jak podkreślali na posiedzeniu Komisji Obrony Narodowej w dniu 29 listopada 2006 r. przedstawiciele związków zawodowych, po raz kolejny Polska podjęła najpierw decyzję o przystąpieniu do nowych struktur, a dopiero potem, również w obliczu protestów związkowych, zaczęto formułować działania osłonowe.

W dniu 11 sierpnia 2006 r. minister obrony narodowej jako koordynator działań rządu oraz przedstawiciele związków zawodowych złożyli podpisy pod protokołem uzgodnień i harmonogramem działań dostosowawczych dla przemysłowego potencjału obronnego związanych z przystąpieniem Polski do "Międzyrządowego reżimu stymulującego konkurencyjność Europejskiego Rynku Obronnego".

Ostatecznie jednak do czasu uchwalenia ustawy budżetowej instytucje odpowiedzialne za przygotowanie Planu Mobilizacji Gospodarki na lata 2007-2012 nie poradziły sobie z przygotowaniem dokumentu. W ustawie budżetowej nie znalazły się również środki przeznaczone na finansowanie nieczynnych mocy produkcyjnych. Odpowiedzi na pytanie, jak obecnie będą finansowane te zadania, poszukiwałem przed senacką debatą nad ustawą budżetową. Reprezentująca Ministerstwo Finansów sekretarz stanu w tym ministerstwie Elżbieta Suchocka-Roguska w odpowiedzi na moje pytanie wskazała jako źródło finansowania wydatki obronne rozumiane w trybie zapisów ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP, które stanowią nie mniej niż 1,95% PKB, zaś minister obrony narodowej Radosław Sikorski, odpowiadając na moje pytanie, wskazywał między innymi, że obecny porządek prawny nie przewiduje, aby w ramach wydatków obronnych finansowane były zadania związane z PMG.

Ponadto nie został również rozwiązany problem przyrzeczonych środków na badania i rozwój PPO ujętych w protokole uzgodnień z dnia 11 sierpnia 2006 r.

W tej sytuacji zwracam się do Pana Premiera z uprzejmą prośbą o rozstrzygnięcie tego problemu, ponieważ mimo deklaracji wspólnego działania ministrowie obrony narodowej, gospodarki, nauki i szkolnictwa wyższego, skarbu państwa, finansów oraz spraw zagranicznych, jako autorzy harmonogramu, który był przedmiotem porozumienia, nie potrafią wywiązać się z przyjętych zobowiązań.

senator
Franciszek Adamczyk

Odpowiedź ministra obrony narodowej:

Warszawa, 2007-04-26

Pan
Bogdan Borusewicz
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

Odpowiadając z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, w porozumieniu z Ministrem Finansów, Ministrem Spraw Zagranicznych, Ministrem Gospodarki, Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministrem Skarbu Państwa, na oświadczenie złożone przez Pana Senatora Franciszka Adamczyka podczas 29. posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 15 marca 2007 r., w sprawie przystąpienia przez Polskę do "Międzynarodowego reżimu stymulującego konkurencyjność Europejskiego Rynku Obronnego" (DSPA 4404-11 (2)/07), uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

W dniu 21 listopada 2005 r. Polska wraz z innymi krajami członkowskimi Europejskiej Agencji Obrony (European Defence Agency -EDA) podjęła decyzję o wprowadzeniu z dniem 1 lipca 2006 r. Międzynarodowego reżimu stymulującego konkurencyjność Europejskiego Rynku Obronnego (dalej Reżim). Nie była to jednak decyzja jednoznaczna z przystąpieniem - państwa członkowskie Agencji miały czas na podjęcie decyzji do dnia 19 maja 2006 r. Czas ten wykorzystano na prowadzenie konsultacji zarówno na forum społecznym, jak i administracji państwowej.

Na posiedzeniu w dniu 16 maja 2006 r. Rada Ministrów zdecydowała

o przystąpieniu Polski do Reżimu z dniem 1 lipca 2006 r., wyznaczając
jednocześnie Ministra Obrony Narodowej jako koordynatora działań dostosowawczych dla polskiego przemysłu obronnego, zdefiniowanych w trakcie wcześniejszych konsultacji.

Pragnę podkreślić, że ówczesny Minister Obrony Narodowej zainicjował działania mające na celu dostosowanie przemysłowego potencjału obronnego (ppo) do funkcjonowania w warunkach Reżimu. Podjęto działania natychmiastowe, dostosowujące istniejące procedury do wymogów Reżimu i wspierające polski przemysł obronny w pierwszym okresie jego funkcjonowania. Zainicjowano także czynności o charakterze długofalowym, związane ze zmianami systemowymi, mające na celu polepszenie kondycji ppo w dłuższym okresie. W wyniku trójstronnych konsultacji między stroną rządową, związkową oraz przedstawicielami przemysłu obronnego uzgodniono Harmonogram działań dostosowawczych dla ppo (dalej Harmonogram), który
został podpisany w dniu 11 sierpnia 2006 r.

W odpowiedzi na oświadczenie senatora Franciszka Adamczyka, pragnę przedstawić informację na temat stanu realizacji przedsięwzięć wynikających z Harmonogramu.

Do końca czerwca 2006 r. Ministerstwo Obrony Narodowej aneksowało umowy o współpracy (ramowe) w zakresie zaopatrywania Sił Zbrojnych RP w latach 2006-2010 z Grupą BUMAR o wartości zamówień 5,9 mld zł oraz z Agencją Rozwoju Przemysłu (ARP) o wartości zamówień 1,9 mld zł. Ponadto podpisano 17 umów o współpracy w zakresie zaopatrywania Sił Zbrojnych RP w latach 2006-2010 z wojskowymi przedsiębiorstwami remontowo -produkcyjnymi (wprp) oraz innymi przedsiębiorstwami krajowymi, realizującymi ważne dla obronności państwa zamówienia, o łącznej wartości 1,4 mld zł. Realizacja przez resort Obrony Narodowej zawartych umów ramowych z Grupą BUMAR, ARP oraz wprp wykazała, iż Ministerstwo Obrony Narodowej zawarło i zrealizowało zadania o wartości większej niż zakładały harmonogramy. I tak na przykład z zaplanowanej kwoty dla BUMAR (870 mln zł) zrealizowano zadania o wartości 1.040 mln zł.

Decyzja Nr 88/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 1 kwietnia 2004 r. (Dz. Urz. MON Nr 4, poz. 40 ze zm.) została zastąpiona nową decyzją Nr 291/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 26 lipca 2006 r. w sprawie zasad i trybu zawierania w resorcie obrony narodowej umów, których przedmiotem jest uzbrojenie lub sprzęt wojskowy (Dz. Urz. MON Nr 14, poz. 179), którą, m.in. rozszerzono listę uzbrojenia o sprzęt wojskowy, doprecyzowano zamówienia, które nie będą objęte obowiązkiem stosowania Kodeksu Postępowania w zakresie Zamówień Obronnych (dalej Kodeks Postępowania), a także dostosowano decyzję pod względem formalno-prawnym do wymogów zawartych w Kodeksie Postępowania oraz w Kodeksie Najlepszych Praktyk w obrębie Łańcucha Dostaw (dalej Kodeks Najlepszych Praktyk).

Projekt Wykazu uzbrojenia i sprzętu wojskowego o podstawowym znaczeniu, szczególnie ważnym dla bezpieczeństwa i obronności państwa, zamawianych w krajowych podmiotach przemysłowego potencjału obronnego (dalej Wykaz UiSW) został opracowany przez Ministerstwo Obrony Narodowej na podstawie danych źródłowych zebranych od gestorów uzbrojenia i sprzętu wojskowego (UiSW) w Siłach Zbrojnych RP oraz z ministerstw: Gospodarki, Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Sprawiedliwości. Projekt Wykazu UiSW uzgodniono wewnątrz resortu, zakończono konsultacje społeczne oraz, wraz z projektem Postanowienia Prezydenta RP w sprawie wykazu wyrobów i usług o podstawowym znaczeniu, szczególnie ważnym dla bezpieczeństwa i obronności państwa, zamawianych w krajowych podmiotach przemysłowego potencjału obronnego, poddano procedurze uzgodnień międzyresortowych. Przyjęto, że - ze względu na pilność przedsięwzięcia - Wykaz UiSW zostanie wprowadzony postanowieniem Prezydenta RP jako dokument wykonawczy do obecnie opracowywanej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego.

Odnosząc się do problematyki opracowania Programu Mobilizacji Gospodarki (PMG) informuję, że zgodnie z obowiązującym prawem ustawa budżetowa powinna być przedstawiona Sejmowi do 30 września danego roku, natomiast Minister Obrony Narodowej zobligowany był przez Radę Ministrów do opracowania, uzgodnienia i przedstawienia Prezesowi Radzie Ministrów PMG na rok 2007 do końca listopada, co zostało zrealizowane, tak aby PMG-07 mógł być zatwierdzony, jak planowano do dnia 12 grudnia 2006 r. Wprawdzie PMG-07 został zatwierdzony przez Prezesa Rady Ministrów w dniu 14 lutego 2007 r., to jednak wszystkie niezbędne przedsięwzięcia, łącznie z pięciokrotnym wnioskowaniem Ministra Gospodarki do Ministra Finansów o ujęcie w budżecie państwa środków finansowych na utrzymanie mocy produkcyjnych i remontowych, niezbędnych do wykonywania zadań na okres zagrożenia wojennego na potrzeby obrony państwa, zostały wykonane. Termin zatwierdzenia PMG-07 wpłynął na to, iż ustawa budżetowa nie uwzględnia szacowanych na 2007 r. środków finansowych w wysokości 150 mln zł, przeznaczonych na utrzymanie mocy produkcyjnych i remontowych.

W związku z powyższym pragnę poinformować, że kontynuowane są prace mające na celu wypracowanie w najbliższym czasie jednoznacznego stanowiska w sprawie finansowania mocy produkcyjnych i remontowych. Dobrą do tego okazją będzie podsumowanie stanu realizacji budżetu państwa po pierwszym półroczu.

W listopadzie 2006 r. Ministerstwo Gospodarki powołało Zespół roboczy ds. "prawa holdingowego", w skład którego weszli przedstawiciele Ministerstwa Skarbu Państwa, Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa Finansów oraz Bumar Sp z o.o. Prace Zespołu przebiegają dwukierunkowo. Po pierwsze, podejmowane są próby zdefiniowania problemów istotnych dla funkcjonowania grup kapitałowych ppo, które mogłyby zostać rozwiązane w drodze nowelizacji aktualnie obowiązujących aktów prawnych. W ramach tych prac skupiono się na problematyce wzajemnych powiązań między spółką dominującą a spółkami zależnymi oraz na kwestii regulacji podatkowych. Propozycje te mają wyraźny ponadsektorowy charakter, w związku z czym wymagają ścisłego zdefiniowania.

Drugi wątek problemowy, którym zajmuje się Zespół, stanowi analiza wymogów wynikających z Kodeksu Najlepszych Praktyk, w kontekście organizowanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej przetargów na dostawy uzbrojenia i sprzętu wojskowego, w których uczestniczą krajowi dostawcy. Kwestia ta ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia obaw podmiotów ppo o skutki zaostrzonej konkurencji na krajowym rynku UiSW, w następstwie przystąpienia Polski do Reżimu. W ocenie Zespołu z samego Kodeksu Najlepszych Praktyk nie wynika bezwzględny obowiązek organizowania przez spółkę dominującą w grupie kapitałowej, która wygrała przetarg na dostawę UiSW, przetargów na dostawy podzespołów i komponentów do wyrobu finalnego, będącego przedmiotem przetargu. Oznacza to, że Ministerstwo Obrony Narodowej może - ale nie musi - stawiać wymogi dotyczące organizowania, na przykład przez Grupę Bumar przetargów na poziomie poddostawców, w których brałyby udział spółki-córki Bumar, wchodzące w skład Grupy.

W odniesieniu do projektu Strategii konsolidacji i wspierania rozwoju polskiego przemysłu obronnego w latach 2007-2010, Ministerstwo Gospodarki - we współpracy głównie z Ministerstwem Obrony Narodowej, Ministerstwem Skarbu Państwa, Ministerstwem Finansów oraz Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego - przygotowało projekt dokumentu, który zawiera m.in. propozycje przekształceń strukturalnych oraz mechanizmów wspierania sektora ppo. W okresie od dnia 29 listopada 2006 r. do dnia 22 lutego 2007 r. projekt ten został poddany procedurze uzgodnień międzyresortowych. Ponadto, był także wielokrotnie konsultowany ze stroną społeczną w ramach prac Zespołu Trójstronnego ds. Społeczno - Gospodarczych Warunków Restrukturyzacji Zakładów Przemysłowego Potencjału Obronnego. W celu wypracowania ostatecznej wersji Strategii - z inicjatywy strony społecznej - Zespół Trójstronny na posiedzeniu w dniu 4 kwietnia 2007 r. powołał Zespół Roboczy ds. Strategii konsolidacji i wspierania rozwoju polskiego przemysłu obronnego w latach 2007-2010, który w dniu 13 kwietnia 2007 r. zainicjował swoją działalność.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego opracowało Program badań naukowych i prac rozwojowych na rzecz polskiego przemysłu obronnego. Program został w I kwartale bieżącego roku przekazany resortom, które uzgodniły i przyjęły Harmonogram działań dostosowawczych dla polskiego przemysłu obronnego jak również przedstawicielom związków zawodowych przemysłu obronnego, z prośbą o zgłaszanie ewentualnych uwag. Obecnie Program jest uzupełniany o konstruktywne uwagi zgłoszone przez zainteresowane strony. Po zakończeniu prac redakcyjnych i ostatecznym zatwierdzeniu Programu przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, zostanie on rozpowszechniony wśród jednostek badawczo - rozwojowych oraz przedsiębiorstw przemysłowych związanych z produkcją uzbrojenia i sprzętu wojskowego na potrzeby Sił Zbrojnych RP.

Jednocześnie informuję, że finansowanie określonych w Programie badań naukowych i prac rozwojowych na rzecz polskiego przemysłu obronnego priorytetowych kierunków badań będzie zgodne z ustawą z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 238, poz. 2390 ze zm.) oraz rozporządzeniem Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 4 sierpnia 2005 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania i rozliczania środków finansowych na nauką (Dz. U. Nr 161, poz. 1359 ze zm.)

Przedstawiając powyższe wyjaśnienia mam nadzieję, że uzna je Pan Marszałek za wystarczające.

Z wyrazami szacunku i poważania

Aleksander SZCZYGŁO

* * *

Oświadczenie senatora Czesława Ryszki złożone na 30. posiedzeniu Senatu:

Oświadczenie skierowane do głównego inspektora nadzoru budowlanego Marka Naglewskiego

Panie Ministrze!

W załączeniu przesyłam pismo Janusza Mikułki z Rybnika, skarżące budowę Fokus Parku w tym mieście i informujące o powstałych w związku z tym szkodach materialnych w pawilonach rzemieślniczych.

W tej sprawie właściciele skierowali bezowocne skargi do prezydenta miasta Rybnika, właścicieli Fokus Parku i do marszałka województwa śląskiego. Nie otrzymali żadnej pomocy. Jak pisze do mnie Marian Mikułka, prezydent miasta Adam Fudali, udzielając zgody na budowę oraz zamknięcie terenu wokół inwestycji na okres czterech miesięcy, doprowadził do powstania strat finansowych u właścicieli pawilonów. Następnie wybuch gazu doprowadził kupców i rzemieślników do ruiny.

Panie Ministrze, jak sądzę, nastąpiło w tej sprawie naruszenie przepisów budowlanych. Proszę uprzejmie o zbadanie sprawy. Załączam list przesłany do mnie oraz odpowiednie dokumenty.

Czesław Ryszka

Odpowiedź głównego inspektora nadzoru budowlanego:

Warszawa, 2007-04-27

Pan
Bogdan Borusewicz
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

dotyczy: oświadczenia (z dnia 29.03.2007 r.) w sprawie inwestycji Fokus Park w Rybniku

Szanowny Panie Marszałku,

W odpowiedzi na pismo (z dnia 03.04.2007 r., znak: BPS/DSK-043-245/07, nr rej GUNB 9926/07 z dnia 04.04.2007 r.) Pana Ryszarda Legutko - Wicemarszałka Senatu RP, przy którym przekazano w/w oświadczenie Pana Senatora Czesława Ryszki - uprzejmie przedstawiam Panu Marszałkowi poniższą informację.

Jak wynika z wyjaśnień (pismem z dnia 20.04.2007 r., znak: WO-7153/m.R-k/6/ 07, nr rej GUNB 11471/07 z dnia 24.04.2007 r.) Śląskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego - w dniu 22.03.2006 r. miała miejsce eksplozja gazu, w wyniku której poważnemu uszkodzeniu uległy trzy spośród jedenastu pawilonów handlowych położonych przy ul. 3-go Maja 4 w Rybniku. Na wniosek Sekcji Kryminalnej Komendy Miejskiej w Rybniku Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla miasta Rybnika przygotował dla Prokuratury Rejonowej w Rybniku wykaz nieprawidłowości oraz naruszeń prawa, stwierdzonych w toku postępowania wyjaśniającego przyczyny i okoliczności katastrofy. W związku z w/w katastrofą budowlaną oraz wnoszonymi skargami organ powiatowy prowadził również postępowania wyjaśniające w sprawie zgodności z prawem robót budowlanych na budowie "Focus Park" (w dniu 23.03.2006 t. przeprowadził kontrolę tej budowy w zakresie robót prowadzonych w rejonie w/w pawilonów handlowych, czasowo wstrzymał prowadzenie robót budowlanych na tej budowie - postanowienia z dnia 23 i24.03.2006 r., w dniu 08.02.2007 r. przeprowadził, doraźną kontrolę budowy w zakresie realizacji założeń planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia).

Z wyjaśnień Śląskiego WINB wynika, że przedłożone przez organ powiatowy dokumenty świadczą o naruszeniu przepisów prawa budowlanego przy budowie "Focus Park". Jednakże właściwe organy nie zajęły jeszcze ostatecznie stanowiska co do przyczyn wybuchu gazu w pawilonach. Postępowanie prokuratorskie w tej sprawie jeszcze się nie zakończyło. Należy zaznaczyć, że z uwagi na lokalizację inwestycji w centrum miasta o bardzo zagęszczonej zabudowie i słabym systemie komunikacyjnym jest oczywiste, że musiały w tym rejonie powstać utrudnienia, szczególnie w ruchu kołowym i pieszym. Zdaniem Śląskiego WINB nie można też nie wiązać powstania niektórych szkód na sąsiednich nieruchomościach z prowadzeniem robót budowlanych na w/w budowie, jednak kwestie te - ze względu na ich cywilny charakter - mogą być rozstrzygane przed sądem powszechnym.

Z kolei Wojewoda Śląski - na wniosek PINB dla miasta Rybnika - zbadał zgodność z przepisami decyzji (z dnia 20.03.2006 r., nr 151/73530/2006) Prezydenta Rybnika zmieniającej na podstawie przepisów art. 36a ustawy Prawo budowlane własną decyzję (z dnia 07.11.2005 r., nr 535/73530/2005) w przedmiocie zatwierdzenia projektu budowlanego i wydania pozwolenia na budowę "Obiektów Centrum Handlowo - Usługowo - Rekreacyjnego FOCUS PARK" w Rybniku. Po analizie dokumentacji dotyczącej przedmiotowej sprawy Wojewoda Śląski decyzją (z dnia 22.03.2007 r., nr RR-AB/2/UK/7111/219/06-07) stwierdził nieważność w/w decyzji (z dnia 20.03.2007 r.) Prezydenta Rybnika w części dotyczącej zatwierdzenia zamiennego projektu architektoniczno - budowlanego (TOM III Dpn. "Wzmocnienie podłoża gruntowego").

Z wyrazami szacunku

Z upoważnienia

GŁÓWNEGO INSPEKTORA NADZORU BUDOWLANEGO

ZASTĘPCA GŁÓWNEGO INSPEKTORA

NADZORU BUDOWLANEGO

Robert Dziwiński


Poprzednia część, następny fragment